Pięćdziesiąt

Spis treści:

Wstęp ………………………………………………………………………………5

1.      Związek Harcerstwa Polskiego- analiza  historyczna…………………………..…..7

2.      Problematyka norm prawnych i źródeł prawa w ZHP…………………………….15

2.1. Normy prawne - definicja, typizacja, przykłady………………..…………….18

2.2. Źródła prawa w ZHP…………………………….………………………........24

3. Statut jako podstawa organizacji funkcjonowania ZHP………………………...…..29

4. Sprawy członkowskie ..........................................................………………………...35

5. Misja ZHP i metoda harcerska jako elementy istotne dla istnienia organizacji……..42

6. Struktura……………………….…………………………………………………….46

6.1. Władze i sposób ich wybierania………….………………………………..56

6.2. Organy ZHP……………………………...……….……………………….61

7. Majątek  ZHP……………………………………………………..…………………64

8. Kierunki zmian  w świetle projektu ustawy o harcerstwie……………………….….67

Wnioski końcowe………………………………………………………………72

Wykaz skrótów:

AP – Administracja Publiczna

Bi-Pi -  Robert Baden- Powell

GK - Główna Kwatera

Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006r. Nr 200, poz. 1471 oraz z 2009 r. Nr 114, poz. 946)

KSI - Komisja Stopni Instruktorskich

OH - Organizacja Harcerska

OW - Uchwała nr 6/XXXVIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 12 stycznia 2014 r. - Ordynacja wyborcza ZHP

PZPR - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Statut ZHP - Statut Związku Harcerstwa Polskiego, z uwzględnieniem zmian wprowadzonych przez XXXVII Zjazd Nadzwyczajny ZHP w dniu 4 grudnia 2011 r.

WAGGGS - Word Organization of Girl Guides and Girl Scouts (Światowy Związek Skautek i Przewodniczek)

WOSM - Word Organization of Scout Movement (Światowa Organizacja Skautowa)

ZHP - Związek Harcerstwa Polskiego

ZMP - Związek Młodzieży Polskiej

Wstęp

Współczesność oferuje przeciętnemu człowiekowi niezliczone możliwości. Rozwój techniki, medycyny i nauki przyczynił się do polepszenia warunków życia, pracy i rozrywki. Niestety w parze z nowinkami, pojawiają się coraz to nowe zagrożenia, którym to ludzie muszą stawiać czoła. Świat nieustannie pędzi do przodu, a wszyscy próbują dotrzymać mu kroku; pogrążają się w coraz to nowe obowiązki, które często przysłaniają im resztę życia. W takim pędzie, dość łatwo zapomnieć o wartościach i tradycjach przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Na całe szczęście istnieją jeszcze ludzie i organizacje, których misją jest pielęgnowanie spuścizny naszych przodków i przekazywanie jej dalej. Jednym z najlepszych przykładów takich ludzi są harcerze, którzy działają w oparciu o niezmienne od lat idee. Działania tej grupy są powszechnie znane, a przynależność i członkostwo do którejś organizacji o takim charakterze spotyka się przeważnie z pozytywnymi opiniami.

            W tej publikacji uwaga autorki skupiać będzie się na największej i najstarszej znanej organizacji skautowej w Polsce, jakim jest Związek Harcerstwa Polskiego. Rozpoznawalny w kraju i poza jego granicami ruch, który opiera swoje istnienie o misję, mającą na celu wychowanie młodego człowieka. Od wielu lat zrzesza ludzi, którzy nie boją się wyjść poza przysłowiowy próg swojego domu i chcą swoją postawą,  postępowaniem zmieniać świat na lepsze; działa w oparciu o idee: braterstwa, patriotyzmu oraz służby na rzecz drugiego człowieka. Z biegiem lat ulegał on wielu przemianom strukturalnym i metodycznym. Mimo tych zmian, fundamenty jakimi są wspomniane wartości nie uległy modyfikacjom. Przekazywane przez instruktorów harcerskich wzorce, są inspiracją dla kolejnych pokoleń młodych ludzi. Praca nosi tytuł Zagadnienia administracyjno-prawne organizacji i funkcjonowania Związku Harcerstwa Polskiego, a jej celem jest przedstawienie poszczególnych części organizacji, które przybliżą i być może zmienią dotychczasowy jej obraz.

Głównym zadaniem autorki było przybliżenie tematu, który jak dotąd nie cieszył się zbytnią popularnością wśród naukowców oraz stworzenie bazy do kolejnych rozważań. Być może w przyszłości, będzie ona stanowiła dowód na istnienie ZHP. Działalność tej organizacji można śmiało zaliczyć do pełniących istotną rolę w życiu społeczeństwa, co było głównym argumentem do podjęcia tego tematu. Istnieje wiele opracowań dotyczących harcerstwa, jednakże większość przedstawia je z socjologicznego lub pedagogicznego punktu widzenia. W tej pracy, uwaga autorki będzie skupiać się na prawnych i administracyjnych aspektach istnienia Związku Harcerstwa Polskiego. W większości bazować będzie na prawie wewnętrznie obowiązującym, ale najważniejsze z punktu widzenia rozważań będzie znalezienie odpowiednich uregulowań w prawie powszechnym.

Przedmiotem rozważań będą: zagadnienia historyczne, powstawanie i ewolucja ruchu na przestrzeni lat; dokładna analiza źródeł i norm prawa dotyczącego harcerstwa, omówienie struktury organizacji i jej najważniejszych elementów; specyfika środowiska oraz sposób zarządzania mieniem znajdującym się w posiadaniu ZHP. W pracy nie zabraknie także komentarza do projektu ustawy o działalności harcerskiej, która zapowiada kolejne zmiany dotyczące unormowania działalności tego Stowarzyszenia. Istotne, będzie odnalezienie elementów wspólnych z funkcjonowaniem i strukturą Administracji Publicznej.

Całość ma stworzyć idealną bazę dla kolejnych rozważań z punktu widzenia administracyjno-prawnego. Wszystkie poruszone wątki są niezbędne do usystematyzowania i uzupełnienia podstawowej wiedzy na ten temat. Praca ma być wypadkową spojrzenia z perspektywy ustawodawstwa oraz z punktu członka organizacji.

            Wszystkie wykorzystane w pracy materiały aktualne na dzień 1 maja 2016 r.

1.      Związek Harcerstwa Polskiego - analiza historyczna

Aby jak najlepiej przedstawić obecną sytuację harcerstwa w Polsce, należy zacząć od wspomnienia ruchu skautowego, z którego ono się wywodzi. Za założyciela skautingu uważa się Roberta Baden-Powella - brytyjskiego wojskowego, który podczas II wojny burskiej dowodził obroną miasta Mafeking w 1889 roku. Jego służba polegała głównie na przygotowaniu młodych rekrutów i właśnie ta praca stała się podstawą jego późniejszych poczynań. Swoje doświadczenie postanowił wykorzystać w pracy z młodzieżą, która nabyte umiejętności mogła wykorzystać w codziennym życiu. Ogromne zainteresowanie pomysłem zaowocowało wydaniem kilku publikacji, które świadczyły o zaangażowaniu w tworzenie nowego ruchu nie tylko samego Bi-Pi, ale także innych entuzjastów tego pomysłu. W 1907 roku, na wyspie Brownsea zorganizował eksperymentalny obóz dla pierwszych skautów. Tam mogli poznać tajniki metod wywiadowczych, łączności czy pierwszej pomocy. Właśnie to wydarzenie uznaje się za oficjalną datę powstania skautingu w Wielkiej Brytanii. Nie trudno domyślić się, że pomysł Baden-Powella na wychowanie aktywnych, młodych obywateli zyskał uznanie w wielu innych krajach. Wykorzystanie ich w pracy z młodzieżą można  nazwać przysłowiowym „strzałem w dziesiątkę” ze względu na to, w jak szybkim czasie pomysł ten rozprzestrzenił się na całym świecie.

Informacje o ruchu dotarły także na ziemie polskie (znajdujące się wtedy pod zaborami) w roku 1909[1]. Wtedy także, zaczęły powstawać pierwsze zastępy i drużyny gotowe pracować z młodzieżą w sposób, który zaproponował Bi-Pi. Skautingiem zainteresowały się głównie organizacje o charakterze patriotycznym. W zaborze austriackim był to „Sokół”. Działająca przy nim Komenda Skautowa 22 maja 1911 roku wydała swój pierwszy rozkaz[2], tym samym powołując do życia cztery pierwsze polskie drużyny skautowe[3]. Na czele Komendy stał Andrzej Małkowski, który uważany jest za „ojca harcerstwa”; jedną z drużynowych była Olga Drahonowska (później Małkowska) - prekursorka szerzenia idei skautingu wśród dziewcząt. Według Protokołu Zjazd uchwalił rezolucję, która określała zadania pracy skautowej i stosunek do organizacji wojskowych. Zapewniała ona o niezależności od partyjnych wpływów, oraz wykluczała uczestnictwo niepełnoletnich członków w organizacjach wojskowych[4].

W zaborze rosyjskim nielegalnie stworzona Komenda skupiała w swoich szeregach drużyny powstające przy organizacjach niepodległościowych. Podobnie jak w zaborze pruskim, pierwsze drużyny powstały w Poznaniu rok po oficjalnym założeniu czterech drużyn we Lwowie. Niestety rozkazy te nie zachowały się w całości, a wzmianki o nich spotkać można jedynie w  wydaniach harcerskich czasopism.

I Wojna Światowa postawiła pod znakiem zapytania istnienie harcerstwa w Polsce. Sami członkowie organizacji podzieleni byli na wrogie wobec siebie obozy. Część z nich włączona została do sił zbrojnych armii zaborczych, część wstąpiła do Legionów Polskich. 1 listopada 1916r. zorganizowano zjazd wszystkich organizacji harcerskich działających na ziemiach zaboru rosyjskiego. Dzięki chęci pojednania, a także naciskom ze strony Niemców na rejestrację jednolitej organizacji doszło do spotkania zainteresowanych przedstawicieli ruchu skautowego. Za oficjalne znaki organizacyjne zjazd uznał Krzyż harcerski i lilijkę, które po dziś dzień są symbolami dla członków Stowarzyszenia. W rok później spotkali się w Lublinie przedstawiciele wszystkich ośrodków harcerskich z Polski, Rosji, Ukrainy i uchwalili zjednoczenie wszystkich organizacji harcerskich w jeden, jednolity Związek Harcerstwa Polskiego[5]. W tamtym czasie organizacja liczyła 24 tysiące chłopców i 9 tysięcy dziewcząt. Wtedy też odbył się pierwszy oficjalny Zjazd, który jest po dziś dzień najważniejszym organem władzy w organizacji. Przyjęta przezeń uchwała zapewniała, że 1. Polskie organizacje harcerskie byłego zaboru pruskiego, Małopolski, Rusi, Królestwa Kongresowego i Litwy łączą się w jeden samoistny, niezależny od żadnej innej instytucji Związek Harcerstwa Polskiego[6]. Ponadto W celu przeprowadzenia tego połączenia Komisja tworzy Naczelną Radę Harcerską[7]. Rada pracowała także nad pierwszym projektem ustawy wewnętrznej ZHP, który nie zachował się w całości i nigdy nie ujrzał światła dziennego, gdyż pracy nad nią nigdy nie ukończono. 

Pierwszym aktem prawnym, który uznać możemy za regulujący powstanie i działalność Związku Harcerstwa Polskiego był Dekret o Stowarzyszeniach wydany przez Naczelnika Państwa – Józefa Piłsudzkiego[8]. Sam dekret nadawał prawo do wydania aktu wykonawczego przez Ministra Spraw wewnętrznych- Stanisława Wojciechowskiego[9] oraz uchylał wcześniejsze uregulowania, które z punktu widzenia tej organizacji, nie miały jeszcze zastosowania. Rozporządzenie przekazywało obowiązek rejestracji stowarzyszeń wojewodom właściwym do miejsca działania danego stowarzyszenia na terenach byłego zaboru rosyjskiego. Tym samym zapewniało o prowadzeniu rejestrów takich organizacji właściwych dla danego województwa. Cała procedura została szczegółowo opisana i polegała na: zawiadomieniu, sprawdzeniu zgodności pod względem formalnym oraz złożeniu odpowiednich dokumentów w starostwie[10]. Zauważyć można w tym momencie przejaw działań dążących do uporządkowania systemu powstawania i istnienia organizacji społecznych.

W latach kolejnych, harcerze brali czynny udział w walkach o niepodległość. Można powiedzieć, że głównym zadaniem organizacji, było przygotowywanie młodzieży do walki zbrojnej. Nauka technik wywiadowczych miała przyczynić się do skutecznej faktycznej obrony. Znana jest nam chyba legenda Orląt Lwowskich walczących z Ukraińcami- duża ich część to właśnie byli harcerze. Tak samo aktywnie uczestniczyli w powstaniu wielkopolskim, powstaniach śląskich i plebiscytach na terenach spornych. Po odzyskaniu niepodległości, wielu członków odeszło z organizacji, być może dlatego, że nie widzieli sensu uczestniczenia w niej w okresie wolnym od walk. Jednak ideą harcerstwa jest służba, która w późniejszych latach miała się przyczynić do odbudowy nowego, silnego państwa.

W latach dwudziestych ZHP składał się z trzech części: Organizacji Harcerzy, Organizacji Harcerek i Ruchu Przyjaciół harcerstwa[11]. Osobne były jednostki i Główne Kwatery, jednak Naczelnictwo z Przewodniczącym na jego czele było jedno. Przełomowym wydarzeniem w historii organizacji było uzyskanie protektoratu gen. Józefa Piłsudskiego. Ten szczególny akt, był niejako formalnym potwierdzeniem i obietnicą wsparcia dla działalności harcerskiej w Polsce. Od tamtego czasu, obejmowanie opieką przedstawicieli ruchu skautowego przez władze stało się tradycją i po dziś dzień jest bardzo ważnym wydarzeniem w harcerskim środowisku. Warto też wspomnieć, że dwudziestolecie międzywojenne okazało się przełomowe pod względem metodycznym. Powstały wtedy pierwsze gromady zuchowe, które dały podstawę do tworzenia się szczepów. Szczepy pozwalały na zapewnienie ciągłości w wychowaniu za pomocą metody harcerskiej skupiając w swoich szeregach kolejne piony metodyczne.

Istotną zmianą prawa stowarzyszeń było wydane w 1932 roku Rozporządzenie Prezydenta, które definiowało je już, jako trwałe zrzeszenie w celach niezarobkowych, a jako bezwzględny warunek istnienia, uznawało tylko działalność zgodną z prawem powszechnie obowiązującym[12]. Był to pierwszy dokument zajmujący się instytucją stowarzyszeń. Składał się z sześciu rozdziałów, które regulowały kolejne zagadnienia. Dokument zakazywał uczestnictwa w takich organizacjach młodzieży szkolnej, a także wykorzystywania i łączenia swojej działalności z działalnością polityczną. Tym samym wprowadził pojęcie „stowarzyszenia wyższej użyteczności”, które definiował jako mające szczególne znaczenie jeśli chodzi o interes państwa lub interes społeczny. Uzyskanie od Ministra Spraw Wewnętrznych statusu stowarzyszenia wyższej użyteczności, zmieniało sytuację i dawało mu przywileje: posiadania osobowości prawnej, możliwości nabywania mienia a także zniesienia zakazu uczestniczenia w takiej organizacji dzieci w wieku szkolnym. Głównym założeniem ZHP w tamtym czasie jako organizacji była służba na rzecz odbudowy państwa i przyczynienie się do  jego zrównoważonego ale i dość szybkiego rozwoju po I Wojnie Światowej, co idealnie wpisywało się w wymienione w ustawie kryteria. Dlatego też na mocy Zarządzenia Rady Ministrów, Związek Harcerstwa Polskiego[13] taki status otrzymał. Co ciekawe, ZHP było jedną z dwóch organizacji o takim statusie, co podkreśla jeszcze mocniej jego znaczenie dla społeczeństwa. Drugą organizacją, która otrzymała tytuł „stowarzyszenia wyższej użyteczności” był Polski Czerwony Krzyż.

W 1935r. w Spale odbył się Jubileuszowy Zlot z okazji dwudziestopięciolecia harcerstwa, co na stałe zapisało się na kartach historii harcerstwa jako organizacji. Członkowie ZHP byli także obecni na międzynarodowych zlotach i wydarzeniach organizowanych dla skautowej społeczności. Było to jedynie potwierdzenie istnienia i uczestnictwa w międzynarodowej organizacji.

Czasy pokoju nie trwały jednak długo, a co za tym idzie sytuacja tej organizacji. Wybuch II Wojny Światowej sprawił, że harcerstwo wróciło do swojej pierwotnej, patriotycznej formy. Harcerze i harcerki znów stanęli do walki zbrojnej. Niestety, czynny udział młodych ludzi w walkach zbrojnych nie zawsze spotykał się z aprobatą społeczeństwa. Większość organizacji konspiracyjnych opierała się na „Pokoleniu Kolumbów” (mam na myśli urodzonych w dwudziestoleciu międzywojennym) i faktycznie, ruch harcerski bardzo aktywnie się w to włączył. W czasie okupacji organizacja męska działała w konspiracji jako Szare Szeregi, których działania w większości polegały na pomocy ludności cywilnej i aktach dywersji. Organizacja żeńska działała pod kryptonimem Związek Koniczyn, pomagała ona natomiast w różnych działaniach; dziewczęta głównie zajmowały się opieką medyczną, tajnym nauczaniem czy sprawowaniem pieczy nad sierotami i więźniami.

Bardzo ważny jest aktywny udział harcerzy w powstaniu warszawskim w 1944r. Działające w podziemiu bataliony „Zośka” czy „Parasol” niezmiennie uznawane są za wzory heroicznych patriotów, które budzą podziw i szacunek nawet wśród współczesnej młodzieży. Oprócz walki zbrojnej harcerze zajmowali się pomocą w szpitalach polowych, ale także łącznością. Najmłodsi zajmowali się przenoszeniem wiadomości w ramach Polowej Poczty Harcerskiej.

Po wojnie powstawały kolejne drużyny, które uczestniczyły w odbudowie państwa w ramach programu Harcerskiej Służby Polsce. Równocześnie, władze PRL stopniowo próbowały przejąć kierownictwo ZHP. Pomóc w tym miało utworzenie masowej organizacji pod nazwą Związek Młodzieży Polskiej. Przynależność do harcerstwa przestała być już dobrowolna - stała się narzucona przez administrację. Wszyscy (w duchu socjalizmu) mieli się przyczynić do odbudowy nowej Polski. Harcerstwo zmieniło się w masowy ruch działający w ramach obcej idei. Ruch nie opierał się już na wartościach przedwojennego skautingu, a metoda harcerska odeszła w niepamięć. Rok 1948 był czasem, w którym odwoływano instruktorów niegodzących się na wprowadzanie zmian, ale także połączenia organizacji harcerek i harcerzy w jedno Naczelnictwo. Narada komendantów chorągwi zadecydowała oficjalnie o odejściu od metody harcerskiej oraz zaprzestaniu używania krzyża i harcerskiej lilijki. Z czasem władze ZMP przejęły kierownictwo ZHP. Mimo tego, że organizacja istniała pod względem formalnym, tak naprawdę nie można mówić o jej realnym istnieniu. Na wzór radzieckiej organizacji Pionier powołano OH - Organizację Harcerską. Przynależność do niej była obowiązkowa, a wychowawcami byli nauczyciele, którzy poświęcali się pracy na rzecz społeczeństwa i przyrody.

Po zmianach politycznych w 1956 roku, powstała szansa na odbudowę dawnej organizacji. Na zjeździe łódzkim doszło do konfrontacji kierownictwa OH i działających nieoficjalnie zwolenników przedwojennego harcerstwa. Był to rodzaj „okrągłego stołu”, który miał na celu porównanie obu wizji i podjęcie dalszych działań dążących do zmiany obecnej sytuacji. Z formalno- prawnego punktu widzenia było to „prowizorium”, gdyż dopiero trzy lata później odbył się Zjazd z udziałem delegatów wybranych na podstawie nowej Ordynacji Wyborczej. Podjęto wtedy decyzję o reaktywacji ZHP i powołano Naczelną Radę Harcerską, na czele której stanął Aleksander Kamiński. Wtedy także, do użytku wrócił krzyż i harcerska lilijka. Niestety w zamian za te postanowienia, organizacja związała się oficjalnie z rządzącą Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą. Po dwóch latach Przewodniczący Naczelnej Rady zrezygnował z dalszej pracy na rzecz organizacji, z powodu ingerencji partyjnych aktywistów. Lata siedemdziesiąte były czasem, kiedy znów harcerstwo stało się masową organizacją liczącą około 3 mln członków. Program Harcerskiej Służby Polsce Socjalistycznej realizowali uczniowie średnich szkół ubrani w koszule w kolorze kawy z mlekiem i czerwone krajki. Dlatego większości społeczeństwa, które w tych latach uczęszczało do szkoły, harcerstwo kojarzy się z pracą na rzecz społeczeństwa i czerwonym kolorem.

Dekadę później stworzono porozumienie Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego, które za główny cel postawiło sobie przywrócenie dawnych metod wychowawczych i powrót do tradycji harcerskich. Niestety proces ten został zatrzymany w momencie ogłoszenia stanu wojennego, a porozumienie zostało rozwiązane. W wyniku nieudolnych prób przeprowadzania zmian, powstało kilka nowych organizacji skautowych, które odłączyły się od ZHP. Były to: Niezależny Ruch Harcerski, Ruch Harcerstwa Rzeczypospolitej i Polska Organizacja Harcerska. Wszystkie połączone ideą powrotu do przedwojennych tradycji a także Białą służbą, czyli pomocą przy organizacji pielgrzymek papieża do Polski. Później organizacje te przekształciły się w Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej i Stowarzyszenie Katolickie Harcerstwa Zawisza. Obie organizacje działają po dziś dzień.

Znaczące zmiany w ZHP miały Zjazdy w kolejnych latach. XXVI Zjazd obradował w Bydgoszczy w marcu 1989 roku. Jego najważniejszymi postanowieniami była zmiana Statutu, treści Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego, a także decyzja o powrocie do światowych organizacji skautowych, z których ZHP zostało wykluczone w latach wielu zmian i współpracy z PZPR. XXVII Zjazd, rok później nadał ostateczny kształt Statutowi, powracając do tradycyjnych treści Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego. Tym samym zmieniła się struktura władz organizacji.

Lata dziewięćdziesiąte były okresem wielkiej rewolucji, kiedy to wprowadzono w życie wszystkie zaplanowane zmiany: zmniejszono liczbę jednostek i zreorganizowano strukturę. Na Nadzwyczajnym Zjeździe w Poznaniu dokonano kolejnych istotnych zmian w Statucie (między innymi wprowadzenie kadencyjności władz) co umożliwiło ponowne przyjęcie ZHP w 1996r. do WOSM (Światowego Ruchu Skautowego) oraz WAGGGS (Światowego Ruchu Skautek i Przewodniczek). Był to fundamentalny moment dla organizacji. ZHP było jednym z członków założycieli, a kiedy nie spełniało warunków bezwzględnych (tzn. kiedy organizacja była zależna od wpływów politycznych), musiało zostać spośród nich wykluczone. Jakie korzyści płyną z takiej przynależności? Pomijając uznanie na arenie międzynarodowej, gwarantuje ona możliwość brania udziału w imprezach międzynarodowych i możliwość starania się o dotacje na swoją działalność. Ma więc to znaczenie nie tylko symboliczne jako bycie członkiem światowej skautowej rodziny, ale także względy, które są po prostu korzystne z punktu widzenia materialnego.

Rok 1999 przyniósł kolejne zmiany spowodowane reformą administracji państwa, na skutek czego liczba chorągwi została zmniejszona do 17. Cztery lata później Zjazd wprowadził podział na grupy wiekowe: zuchów, harcerzy, harcerzy starszych i wędrowników a także nowy system stopni harcerskich. W 2005 roku - decyzją Zjazdu[14], Chorągwie otrzymały osobowość prawną. Zmieniły się także uregulowania dotyczące ich kontroli.  Był to przełom w organizacji, gdyż wreszcie każde środowisko mogło realnie przyczyniać się do powiększania majątku Stowarzyszenia.

Nie można zapomnieć o obchodach setnych narodzin skautingu, z okazji których odbyło się kilka Jubileuszowych Zlotów. Jak można było przeczytać w specjalnej Uchwale Zjazdu: od początku byliśmy wśród współtworzących międzynarodowy i światowy skauting. Do rangi symbolu urosła obecność polskiego sztandaru na II Wszechbrytyjskim Zlocie Skautów w Birmingham w 1913 r. Wystąpiła z nim  polska drużyna, której członkowie pochodzili z trzech zaborów.  Związek Harcerstwa Polskiego w 1922 roku był jednym z sygnatariuszy decyzji o powołaniu WOSM, a w 1928 WAGGGS – organizacji, które stanowiły podwaliny światowej wspólnoty skautowej[15]. Jest to najlepszy dowód na to z jakim poświęceniem i zaangażowaniem działali poszczególni członkowie oraz jak ważnym elementem na drodze rozwoju europejskiego skautowego ruchu była organizacja z Polski. Najważniejszym wydarzeniem dla ZHP był Zlot w Krakowie w 2010 roku, który zgromadził blisko 10 tys. harcerzy. Na Błoniach w atmosferze przyjaźni i radości świętowali razem to ważne wydarzenie.

Harcerstwo z biegiem czasu zmieniło się diametralnie pod względem swojej struktury organizacyjnej, metody pracy oraz wychowania. Niezmiennie jednak oparte jest na fundamentach stworzonych przez założyciela skautingu – Baden-Powella. Najważniejsze jest wychowanie młodego człowieka, na dobrego obywatela, który potrafi radzić sobie w każdej sytuacji w normalnym życiu. ZHP pozostaje nadal największą organizacją młodzieżową w Polsce obecnie licząc sobie około 100 tysięcy członków. Uczestniczą mniej lub bardziej aktywnie w życiu społeczeństwa; tworzone w oparciu o etos skautingu, zawsze według tych samych zasad i w tym samym celu.

2.      Problematyka norm prawnych i źródeł prawa w ZHP

Znając już zarys historii Związku Harcerstwa Polskiego należy przejść do analizy najbardziej istotnych elementów z punktu widzenia tematu tej publikacji. Jak mówił Adam Mickiewicz Aby kraj mógł żyć, trzeba, aby żyły prawa[16]. Ten cytat można rozpatrywać jednak nie tylko w odniesieniu do kraju, lecz także w odniesieniu do wszystkich instytucji i organizacji w nim działających, które się na niego składają. Każda bowiem instytucja, która pragnie prowadzić swoją działalność na terenie Polski, musi podporządkować się wszystkim uregulowaniom prawnym.

Prawo – jego istota i historia powstawania jest najczęściej przedmiotem zainteresowania filozofów prawa. Nie łatwo jest jednak udzielić odpowiedzi na to czym jest, gdyż różni autorzy w procesie definiowania kierują się subiektywnymi poglądami filozoficznymi, politycznymi czy naukowymi, proponując tym samym wyróżnienie różnych czynników tworzących prawo. Różne kierunki filozoficzno-prawne pojmowały prawo w bardzo różny sposób(…) dla jednych (realizm prawniczy) prawo było tożsame ze zbiorem przepisów prawnych zawartych w tekstach prawnych (prawo w książkach) lub zbiorem decyzji faktycznie podejmowanych przez sędziów i urzędników (prawo w działaniu), dla innych było ono tożsame z pewnym przeżyciem psychicznym (teoria prawa L. Petrażyckiego), dla jeszcze innych prawo to tyle samo, co zbiór norm słusznych, które wynikają z tak lub inaczej rozumianej natury człowieka (prawo natury)[17]. Najbardziej rozpowszechnionym z wymienionych nurtów był pozytywizm prawniczy, który dał podstawę do większości dalszych rozważań.

Kolejni autorzy prezentowali coraz to nowe sposoby definiowania tego pojęcia, jednym z nich jest podział na ujęcie w znaczeniu szerokim i wąskim. Pierwszy mówi, że termin „prawo” jest ujmowany w szerszym rozumieniu dla określenia wszystkich reguł postępowania przyjętych w danej społeczności, określających wzajemne prawa i obowiązki jednostek w każdej zbiorowości, w każdym organizmie społecznym[18] lub w znaczeniu węższym w sensie systemu norm postępowania wydanych lub uznanych przez władzę państwową, wyrażających interesy rządzących w danym ustroju politycznym grup społecznych, a realizowanych za pomocą przymusu państwowego[19]. Elementem wspólnym, jest wyróżnienie norm, które są wyznacznikiem powinności zachowania.

      W kolejnej części rozważań należy odpowiedzieć sobie na pytanie: po co prawo zostało stworzone i jakie pełni ono funkcje? Podobnie jak w przypadku definiowania pojęcia samego prawa, zauważyć można mnogość sposobów ujmowania tego tematu. Istnieniu prawa przyświeca utopijna wręcz idea perfekcyjnego społeczeństwa, które z natury takie nie jest. Ma ono zapewnić pewien poziom bezpieczeństwa i użyteczności dla ludzi, którzy z niego korzystają. Do najważniejszych jego funkcji można zaliczyć: kontrolę zachowań, rozdziału dóbr i regulacji konfliktów. Kontrola zachowań polega na określeniu kanonu dopuszczalnych zachowań. Dyrektywy te można podzielić na: normatywne (wprost ujęte w przepisie prawnym) i pozanormatywne (które mogą być są przejawem jakiegoś działania faktycznego, które ma skłonić do zachowania w taki czy inny sposób). Pierwsze z nich zakładają istnienie sankcji, czyli konsekwencji zachowania niezgodnego z normą. Druga funkcja, określana też jako dystrybucyjna - ma gwarantować sprawiedliwy rozdział wszystkich posiadanych praw i dóbr oraz na określeniu pewnych procedur mających za zadanie jak najbardziej uczciwe traktowanie człowieka w co wpisuje się chociażby zasada bezstronności sądu. Regulacja konfliktów natomiast ma zapobiec uciekaniu się do przemocy i agresji może występować w różnych trybach np. poprzez mediacje czy arbitraż[20].

Z przedstawionych poglądów, można wysunąć wniosek, iż istotą prawa jest służba ludziom, którzy z niego korzystają. Powstało, aby chronić ich interesów; zapewniając przy tym swoim beneficjentom prawa i obowiązki. Systemowi prawa towarzyszy niemal utopijna idea życia i funkcjonowania w doskonale zorganizowanym świecie, w którym wszyscy mają równe prawa, ale też obowiązki.  Pozwala on zapewnić ład i pokój ludziom, którzy z niego korzystają. Przez lata ewoluowało i zwiększało zakres swojego obowiązywania. Naturalnym procesem było wykształcenie się jego poszczególnych gałęzi, które za główne kryterium przyjęło jego treść. Taki zabieg nazywamy niekiedy uporządkowaniem poziomym. Poziome pogrupowanie norm w ramach systemu prawa umożliwia zaliczenie do jednej gałęzi norm o różnej randze hierarchicznej[21]. Co pozwala zakwalifikowanie różnych aktów prawa do jednej grupy.

Pierwszego podziału prawa dokonał już w czasach starożytnych Ulpian. Wyróżnił wtedy podział na prawa publiczne i prawa prywatne. Ze względu na zakres przedmiotowy prawa i jego norm można wyróżnić różne jego gałęzie; m.in.: prawo konstytucyjne, cywilne, administracyjne czy karne. Z perspektywy publikacji należy zwrócić uwagę na wyróżnienie prawa powszechnego i prawa wewnętrznie obowiązującego. Prawo powszechne jest skierowane do ogółu obywateli na terenie danego kraju; prawo wewnętrznie obowiązujące ogranicza zakres działania do organizacji – podmiotu dla którego jest stworzone. Normom tego prawa podlegać będą więc tylko te podmioty, które należą do tego zamkniętego kręgu.

Rozpatrując normy prawne z punktu widzenia tematu publikacji należy wyróżnić podział na: prawo powszechnie obowiązujące, które będzie normować możliwość utworzenia i funkcjonowania stowarzyszenia jakim jest Związek Harcerstwa Polskiego; a także katalog norm prawa wewnętrznie obowiązującego, czyli szeroko pojętego prawa dotyczącego członków organizacji.

2.1.Normy prawne – definicja, typizacja, przykłady

W swoich rozważaniach Hans Kelsen przyjmował, że początkiem wszelkiego prawa jest norma podstawowa[22], co idealnie wpasowuje się w założenie, że prawo jest ich zbiorem. Żadna z podanych wcześniej definicji, nie wyjaśnia jednak dokładnie ich znaczenia. Normy są jedną z podstawowych kategorii składnikowych języka polskiego; należą do szerszej grupy wypowiedzi dyrektywnych obejmującej także różnego rodzaju zalecenia[23], czyli po prostu określają jak należy się zachować. Normy nie mają charakteru opisowego[24], co oznacza, że nie odpowiadają na pytanie „jak jest” lecz „jak powinno być”.

W polskiej teorii prawa przyjęło się odróżniać normy prawne od przepisów prawnych[25]. Można przyjąć więc, że norma jest nośnikiem treści woli prawodawcy co do zachowania danych podmiotów. Taka norma musi odpowiadać wyczerpująco na przynajmniej dwa następujące pytania: „kto i w jakich okolicznościach?”, „jak powinien się zachować?”[26]. Przepis jest niejako jednostką redakcyjną wydawanych aktów prawnych. Większość z nich, posiada także odpowiedz na pytanie, co stanie się w przypadku jej nieprzestrzegania. Wprawdzie odróżnienie to nie ma większego znaczenia praktycznego, gdyż sądy i inne organy stosujące prawo traktują terminy „norma prawna” i „przepis prawny” zasadniczo jako synonimy[27].

Normy popierane autorytetem oficjalnym to normy prawne[28]. W czasach dawnych, za taki autorytet uchodził monarcha, w czasach nowożytnych zaś należałoby przyjąć, że będzie to suweren, którym jest Naród. Zgodnie z zasadą demokratycznego państwa prawa, to Naród decyduje o tym jakie prawo obowiązuje w państwie. Co prawda nie robi tego bezpośrednio, lecz przez swoich przedstawicieli wybieranych w powszechnych wyborach. Prawo to jest bezapelacyjnie jednym z najważniejszych filarów, na których opiera się istnienie państwa demokratycznego.

Analiza budowy samej normy prawnej cieszy się także niemałym powodzeniem wśród przedstawicieli doktryny. Powstało bowiem wiele koncepcji, lecz wszystkie z nich łączy wyróżnienie w budowie normy prawnej trzech elementów: hipotezy, dyspozycji i sankcji. Pierwsza z nich - hipoteza określa adresata normy prawnej (zakres zastosowania normy)[29]. Dyspozycja - określa wzór powinności, zachowania się, formułuje nakazy, zakazy lub dozwolenia albo mówiąc jeszcze inaczej nakłada  na adresata normy jakieś uprawnienia i obowiązku (zakres normowania normy). Ostatnia, sankcja - określa konsekwencje jakie nastąpią w sytuacji gdyby adresat zachował się niezgodnie z normą[30].

 Podziały norm są niezliczone i mogą być tworzone ze względu na różne kryteria. Jednym z nich jest podział na nomy indywidualne (gdzie adresat jest oznaczony zwykle własnym imieniem) oraz ogólne, gdzie adresat jest określony przez wskazanie jego cech[31]. Przykładem normy indywidualnej jest wydana decyzja administracyjna kierowana do konkretnej osoby, zaś przykład normy ogólnej można znaleźć w sformułowaniu „kto zabija”.

Normy abstrakcyjne zakładają w swojej budowie powtarzalność, co daje możliwość ponownego z nich korzystania np. „kto ukończył 18 rok życia, ma czynne prawo wyborcze”. Przeciwieństwem będą normy konkretne, które przez swoje ograniczenie w treści będą się odnosić do konkretnej osoby, a co za tym idzie wykluczają one możliwość ponownego ich zastosowania.

      Kolejny podział wyróżnia normy zakazujące i dozwalające. Pierwsze z nich (jak sama nazwa wskazuje) będą dotyczyć jakiegoś ograniczenia – zakazu, który jest odpowiednio umotywowany i ma przyczyniać się do realizacji podstawowych funkcji prawa. Np. „pracownik, który nabył odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa” Normy dozwalające będą zaś dopuszczać pewne zachowanie, przez używanie wyrażeń takich jak „dopuszcza się”, „dozwolone”, przez co rozszerzają swój zakres uprawnień.

Przepisy odsyłające i blankietowe, które nie określają wprost  naszych uprawnień i obowiązków lecz odsyłają nas do innych przepisów lub reguł[32]. Można się ich doszukiwać w sformułowaniach np. „szczegółowe procedury określi inny organ w drodze rozporządzenia”. Przepisy te, ze względu na taką formę, są uniwersalne i mogą przez swoją nieokreśloność w czasie pozostawać przez dłuższy czas w niezmienionej formie. Zazwyczaj stosuje się je w przypadkach gdzie potrzebne jest dość częste aktualizowanie przepisów, lub dokładne ich określenie.

Normy dyspozytywne i imperatywne. Imperatywne nazywane inaczej przepisami bezwzględnie obowiązującymi, których działanie ich nie może być wykluczone ani zmienione.  Dyspozytywne natomiast stosuje się tylko wtedy gdy strony nie uregulowały swoich stosunków w odmienny sposób niż to przewiduje dany przepis[33].

Kompetencyjne uprawniające  do stanowienia określonych norm czy wydawania decyzji, oraz programowe (coraz bardziej popularne), które nie wskazują jak powinien zachować się adresat normy, a jedynie wskazują jaki cel powinien osiągnąć pozostawiając kwestię wyboru środków realizacji tego celu do jego dyspozycji[34].

            Z punku widzenia szeroko pojmowanego prawa administracyjnego rozróżnia się normy prawne regulujące organizację i zachowanie administracji państwowej jako części aparatu państwowego, a także zachowanie osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nieunormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa[35].

            Występujące w AP normy można podzielić więc na trzy kategorie: ustrojowe – dotyczące organizacji i jej struktury; materialne – jako te, które regulują stosunki pomiędzy podmiotami, a także normy proceduralne, które będą dotyczyć funkcjonowania i procesów zachodzących w administracji.

            Normy ustrojowe, jak sama nazwa wskazuje, muszą określać pewien układ. Będą określać właściwość, ustanawiać zadania i określać organizację[36]. Przykładem będzie artykuł 10 ustawy, który wymienia szczegółowo to co powinien zawierać Statut organizacji pretendującej do bycia stowarzyszeniem[37]. W odniesieniu do prawa wewnętrznego, ten typ norm odnaleźć można chociażby w przepisie Związek Harcerstwa Polskiego jest ogólnopolskim, patriotycznym stowarzyszeniem i prowadzi działalność pożytku publicznego[38]. Zapis ten, posługując się taką terminologią sam narzuca już pewien ustrój dla organizacji.

Normy materialne, są bardzo ważne z punktu widzenia członków oraz kierowników poszczególnych jednostek. Nadają prawa i obowiązki wszystkim podmiotom. Weźmy tu na przykład uregulowania dotyczące bardzo popularnych w okresie wakacyjnych wyjazdowych form wypoczynku dla dzieci i młodzieży. ZHP organizuje najczęściej obozy, biwaki a także kolonie, nie tylko dla swoich członków ale i dla tych spoza stowarzyszenia. Obowiązek nałożony na organizatora wypoczynku, który polega między innymi na zapewnieniu żywienia zgodne z zasadami higieny żywienia określonymi w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia[39], gwarantuje pewien poziom warunków panujących podczas wyjazdu.  Głównym zadaniem norm tego rodzaju jest tworzenie modelu zachowań, realizujących pojęcie państwa stworzonego dla obywateli.

            Normy proceduralne mają zapewnić sprawną realizację norm wymienionych poprzednio. Przykładem jej, jest chociażby zapis Statutu dotyczący wykluczenia z grona członków ZHP. Np.: decyzję o skreśleniu z listy członków ZHP podejmują, po wcześniejszym uprzedzeniu o takim zamiarze i umożliwieniu złożenia wyjaśnień, zgodnie z podstawowym przydziałem służbowym, osoby kierujące podstawowymi jednostkami organizacyjnymi ZHP lub właściwy komendant hufca, komendant chorągwi bądź Naczelnik ZHP[40].

            Wszystkie z wymienionych wcześniej norm składają się na istnienie i opisują funkcjonowanie danej organizacji. Można podjąć także próbę podzielenia ich ze względu na ich znaczenie począwszy od tych, które są obligatoryjnie wymienione i bez których nie mogłaby istnieć organizacja, skończywszy na elementach fakultatywnych, które są niejako ulepszeniem jej systemu. Podział ten jest możliwy, ale istotny tylko z punktu widzenia Nauki Administracji, gdyż dla samych uczestników organizacji każda z nich ma taką samą wagę i składa się w całość.

Najważniejsze jednak z punktu widzenia istnienia organizacji wychowawczej będą niewątpliwie idee, będące podstawą jej istnienia a także niepisane zasady postępowania jej uczestników. Zaliczać się mogą z pewnością do kategorii norm pozaustawowych, wywodzących się między innymi z zasad współżycia społecznego czy zasad postępowania zgodnego z nauką chrześcijaństwa. Najlepszym przykładem takich norm, będą te, które rozwijają idee skautingu i dotyczą nie tylko przystąpienia do stowarzyszenia, ale także zachowania osób pretendujących do uczestnictwa, jak i już samych jego członków. Chodzi tu o Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, którym doktryna nadaje miano norm szczególnych. Choć Statut ZHP zawiera normy proceduralne określające sposób przystąpienia do organizacji, mianem „harcerza/harcerki”, określać można tylko tych, którzy złożyli owe Przyrzeczenie. To nie tylko złożenie oświadczenia woli, ale przede wszystkim pewnego rodzaju uroczyste ślubowanie.

Najłatwiej znaleźć taki przykład w prawie cywilnym, a dokładnie w  Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, gdzie opisano sposób zawierania związku małżeńskiego. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński[41]. Złożenie takiego oświadczenia skutkuje stworzeniem nowej sytuacji prawnej małżonków, to znaczy że ma charakter konstytutywny.

W przypadku harcerstwa i składanego w nim Przyrzeczenia składane oświadczenie woli, ma dwojaki charakter. Biorąc pod uwagę treści zapisane w Statucie, jest potwierdzeniem członkostwa, więc ma charakter deklaratywny. Patrząc jednak z punktu widzenia procesu wychowania, jest to bardzo istotny element, który zmienia sytuację danego członka. Konstytutywny charakter złożonego Przyrzeczenia, polega na tym, że taka osoba staje się harcerzem w swoistym znaczeniu. Choć nie przybywa mu praw z punktu widzenia organizacji, uprawnia go do posługiwania się mianem harcerza i nadaje niejako nowe prawa i obowiązki. Polegają jednak one na powinności zachowania  zgodnego ze złożoną przysięgą, a także pozwalają na pełnienie chociażby jakiejś funkcji w środowisku do którego należy.

Rozważania dotyczące norm prawnych, zmuszają do nadania im miana o norm dwoistym charakterze, który wyróżnia: dotyczące organizacji i funkcjonowania z punktu widzenia prawa powszechnie obowiązującego oraz z punktu widzenia prawa wewnętrznego, które jeszcze bardziej rozszerza swój zakres obowiązywania i wychodzi poza jej struktury.

Począwszy od procesu powstawania, po struktury organizacyjne bez których nie mogłaby funkcjonować aż po regulowanie poszczególnych zagadnień istotnych z punktu widzenia szeregowego członka organizacji. Wszystkie z nich składają się w jedną, spójną całość, która dzięki tym normom jest w stanie funkcjonować już przez tyle lat. Jest to niewątpliwie skomplikowana struktura, będąca następstwem rozwoju prawa administracyjnego i implementacji go w struktury organizacji jaką jest Związek Harcerstwa Polskiego.

2.2.Źródła prawa w ZHP

Znając definicję prawa i składających się nań norm, należy przejść jego źródeł, które także można rozpatrywać na wiele sposobów, gdyż jest to pojęcie bardzo wieloznaczne i w różny sposób interpretowane (…) w sensie formalnym, poznania prawa, w sensie materialnym, samoistne i niesamoistne źródła prawa[42]. Z jednej strony, termin „źródła” oznaczać może czynniki wpływające na jego treść; a z drugiej formę przekazu norm, które w sobie zawiera[43]. Ostateczny kształt unormowań zależeć może od wielu różnorakich elementów, na przykład: obecnej sytuacji polityczno-ekonomicznej czy też zwyczajów panujących w danym kraju. Forma natomiast może zależeć od: możliwości, stopnia rozwoju technicznego lub też przyjętych zwyczajów danej grupy społecznej. Istotny jest dla dalszych przemyśleń podział na: źródła prawa powszechnie obowiązującego oraz źródła prawa wewnętrznie obowiązującego.

Pierwsza grupa źródeł jest wprost wymieniona w ustawie zasadniczej i kolejno wymienia: Konstytucję RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia i akty prawa miejscowego[44]. Konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym w danym państwie, jej postanowienia należy stosować bezpośrednio, chyba, że sama stanowi inaczej.

Ustawy to akty prawa powszechnie obowiązującego, które wydawane są przez Sejm RP. W doktrynie przyjmuje się, że przedmiotem ustawy może być każda sprawa[45], jednak ustawy nie powinny regulować tego, co już znajduje się w Konstytucji. Przykładem takiej ustawy jest Prawo o stowarzyszeniach, gdyż ma podstawowe znaczenie dla funkcjonowania stowarzyszeń, jest to ustawa ustrojowa, swoista „konstytucja” dla tych podmiotów[46].

Ratyfikowane umowy międzynarodowych i ich implementacja do krajowego porządku prawnego jest najczęściej warunkiem uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych. Wśród umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę wymienić należy przede wszystkim: 1) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, przyjętych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 19 grudnia 1966r. art. 22 oraz protokół Fakultatywny do Międzynarodowego paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, uchwalony przez Zgromadzenie ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 19 grudnia 1966 r.; 2) Konwencję o Ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (art. 11); 3) Europejską Kartę Samorządu terytorialnego, sporządzoną w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (art.10)[47].

 Rozporządzenia to inaczej akty wykonawcze, które mają się przyczynić do wprowadzenia nowo obowiązującego prawa. Bardzo ważną rolę stanowią akty prawa miejscowego, których przedmiotem są sprawy dotyczące lokalnych społeczności i istotne z punktu widzenia danego terytorium. Stanowią dużą i bardzo istotną część polskiego ustawodawstwa i nie można ich pominąć, szczególnie przy rozważaniach na temat źródeł prawa.

Źródła prawa można także klasyfikować na inne sposoby. Do źródeł w znaczeniu formalnym będzie zaliczać się każdy akt, dokument, decyzję, ustawę, rozporządzenie (w innych krajach także precedens lub decyzja sądu lub innego organu uznająca zwyczaj za normę prawnie wiążącą[48]).

             Oprócz wymienionych wcześniej, można wspomnieć jeszcze swoiste źródła prawa[49], które pomimo swojego niezorganizowania[50] odgrywają równie ważną rolę w procesie legislacyjnym. Prawo zwyczajowe, to szczególny przejaw szacunku i poszanowania tradycji i kultury danego społeczeństwa. Może powstać w dwojaki sposób: przez długotrwałą, ogólnie przyjętą praktykę[51] lub przez zgodne przeświadczenie wszystkich zainteresowanych[52]. Zwyczaj może się od siebie różnić w zależności od rejonu na którym występuje.  Choć  w przypadku polskiego prawodawcy nie można powiedzieć, że jest uważany za kluczowy element w procesie tworzenia prawa, można zauważyć jego istnienie w wywodzącym się jeszcze z Prawa Rzymskiego instytucji dziedziczenia.

Według tego schematu, wymienić należy źródła prawa w ZHP. Fundamentem działania samej organizacji i podstawowym aktem pozwalającym na jej istnienie będzie Konstytucja, która wprost gwarantuje wolność organizowania i uczestnictwa w organizacjach pokojowych[53], a także wolność zrzeszania się[54]. Jest najważniejszym aktem prawa i zapewnia legalne działanie Związku. Odwołanie do zasad odnajdujemy w pierwszym artykule ustawy Prawo o stowarzyszeniach[55]. W innych ustawach również można znaleźć zapisy, które będą dotyczyć ZHP, lecz nie zawsze będą wymieniały one wprost z nazwy to stowarzyszenie. W takich przypadkach należy sprawdzić, czy zostają spełnione przesłanki uprawniające do korzystania z tych unormowań. Dobrym przykładem jest Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie[56], do której można się odnieść po przeczytaniu w Statucie, iż wszystkie działania są prowadzone jako działalność odpłatna i nieodpłatna pożytku publicznego[57]. Nigdzie w ustawie nie wymienia się wprost ZHP z uwagi na to, że obecnie istnieje wiele innych organizacji społecznych działających w podobny sposób.

            Biorąc pod uwagę źródła prawa w ZHP z punktu widzenia organizacji i jej członków, należy objaśnić ich genezę. Bazą do ich powstania będą oczywiście wymienione wcześniej akty prawa powszechnie obowiązującego, które można określić jako podwalinę do tworzenia prawa wewnątrz organizacji. Pierwszym i najważniejszym źródłem prawa będzie Statut, któremu doktryna nadaje miano ”Konstytucji stowarzyszenia”. Nie wymienia on jednak kolejnych źródeł analogicznie do Konstytucji RP, która w sposób wyraźny zawiera ich enumeratywny wykaz, lecz należy się ich doszukiwać w kolejnych zapisach tego aktu. Wymienione bowiem w dalszej części organy, władze oraz inne jednostki, które mają na celu zapewnienie odpowiedniej organizacji i funkcjonowania Związku, działają w pewien określony sposób. Każdy z nich, działa na podstawie regulaminu – podobnie jak w przypadku organów AP. Wynikiem tego działania jest tworzenie i publikowanie uchwał, opinii, stanowisk, zarządzeń, które niewątpliwie zaliczyć należy do źródeł prawa obowiązującego w systemie ZHP.

            Kolejnym, wymienionym wprost w statucie elementem sprawowania funkcji w ZHP jest rozkaz.  Wydawanie go, jest obowiązkiem dla komendantów poszczególnej jednostki[58]; oprócz tego spełnia jeszcze szereg innych funkcji, gdyż jest: dowodem na istnienie  i działanie danej jednostki, podstawą do kontrolowania pracy komendanta i jednostki, którą kieruje a także źródłem nadającym uprawnienia wewnętrzne[59] członkom stowarzyszenia. Rozkaz jest przykładem kolejnego, wielowymiarowego elementu charakterystycznego dla ZHP. Definicja rozkazu znajduje swoje odzwierciedlenie w decyzji administracyjnej. Oba te elementy mają równie szeroki zakres ich pojmowania, gdyż oba mogą dotyczyć naprawdę wielu spraw. Przez swoją budowę, tryb wydawania i stopień zindywidualizowania treści i jej odbiorców, można stwierdzić, że są bliźniacze, lecz usytuowane w odrębnych systemach obowiązywania.

Statut wymieniając kolejne organy, które różnią się pod względem przyznanych im obowiązków i kompetencji, zakłada, że będą one pracować według podobne procedury. Zazwyczaj poszczególne organy kolegialne takie jak Zjazd ZHP, Centralna Szkoła Instruktorska, Komisje Rewizyjne czy Naczelny Sąd Harcerski wydają uchwały i postanowienia. Każdy z takich aktów będzie źródłem prawa wewnętrznego, choć kwestią sporną będzie zaliczanie do nich uchwał określających wewnętrzne regulaminy pracy poszczególnych zespołów. Mnogość i rozległość działania organów ZHP można porównać do struktury i AP. Wielość organów, działających i posiadających kompetencje w ramach jednego prawa, działa w podobny sposób, a owe działanie jest oparte na wewnętrznych regulaminach. Stanowią one bardzo istotny element w Organizacji, gdyż mogą realnie wpływać na jej strukturę[60].

Źródła prawa w ZHP z punktu widzenia formalnego, stanowić więc będą: Statut, rozkazy poszczególnych komendantów czy kierowników jednostek, a także wszystkie uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy kolegialne. Próba ustawienia ich w kolejności hierarchii będzie analogiczna do struktury organizacji i zakresu obwiązywania poszczególnej jednostki. Najważniejsze będą te akty, wydawane przez organy centralne,  a później kolejno akty poszczególnych jednostek i organów, które są na tym samym szczeblu. Z punktu widzenia ideologicznego, ranga tych dokumentów ma drugorzędne znaczenie, gdyż są one uznawane jako narzędzie niezbędne do realizacji nadrzędnego celu jakim jest działalność wychowawcza.

Zupełnie różnym od wymienionych wcześniej, kolejnym elementem charakterystycznym dla ZHP jest Prawo Harcerskie. Wywodzi się ono z zasad współżycia społecznego i nauki kościoła; określa jasno cele i pożądane postawy postępowania każdego skauta i harcerza. Jest pewnego rodzaju spisem przykazań, których przestrzeganie jest ważnym elementem w pracy wychowawczej dla podopiecznych i instruktorów. Dla większości z nich, stanowi on najważniejszy element istnienia organizacji. Po raz pierwszy sformułowane zostało przez Roberta Baden – Powella; przez lata ulegało niezliczonej liczbie modyfikacji, które na celu miały dostosowywanie go, do konkretnych organizacji i zwyczajów panujących na terenach ich działania.

Istotnym będzie więc stwierdzenie, że prawo zwyczajowe ma ogromne znaczenie dla działalności tejże organizacji. Choć w prawie powszechnie obowiązującym, w systemie civil law, na którym opiera się prawo polskie, zwyczaj ma ogromne znaczenie w tworzeniu prawa precedensowego.

Zagadnienie źródeł prawa dotyczącego tej organizacji jest równie wieloznaczne i szczególne jak występowanie i klasyfikacja norm, które go tworzą. Obecne debaty instruktorów zajmujących się tematem prawa w ZHP, budzą wiele kontrowersji w środowisku harcerskim. Zwolennicy uporządkowania aspektów prawnych bowiem są za całkowitą normatywizacją wszystkich aspektów działania, natomiast po drugiej stronie stają Ci, dla których najważniejsza jest misja i wartości zawarte w Prawie Harcerskim nie bacząc na ich unormowania.

3.      Statut jako podstawa organizacji i funkcjonowania ZHP

Statut stowarzyszenia jest jednym z obligatoryjnych elementów, wymienionych wprost w tekście ustawy potrzebnym do jego założenia[61]. Jest regulacją ogólną, tj. dotyczy tych wszystkich przejawów zrzeszania się, które nie są uregulowane w ustawach szczególnych, dotyczących bezpośrednio danego zrzeszenia[62]. Instytucja stowarzyszeń ma przyczynić się przede wszystkim do realizacji podstawowych praw obywatela., warto więc poświęcić część dalszych rozważań stowarzyszeniom i unormowaniom, które ich dotyczą.

 Stowarzyszenia obejmują wiele zgromadzeń, które mogą przybierać rozmaite nazwy (takie jak klub, liga, zrzeszenie czy związek), jednak o tym, że dana inicjatywa polegająca na zrzeszeniu się i współpracy danej grupy osób jest stowarzyszeniem w sensie prawnym, nie decyduje jej nazwa, ale sposób organizacji, ilość członków oraz cele, jakie sobie stawia[63]. Oznacza to, podobnie jak w prawie cywilnym i administracyjnym, że kluczowa jest tutaj treść i faktyczny sposób działania danej organizacji, tym samym mniej ważna jest sama nazwa.

 Mogą one w swoich szeregach skupiać sympatyków najrozmaitszych dziedzin, gdyż organizacje pozarządowe działają na bardzo różnych polach, jednakże zdecydowana większość z nich aktywna jest w szeroko rozumianej sferze sportu, rekreacji, turystyki i hobby[64]. Jedynym ograniczeniem w ich tworzeniu jest ich zgodność z prawem powszechnie obowiązującym. Oznacza to, że nie wystarczy, że stowarzyszenie spełni wymogi ustawy o stowarzyszeniach, ale nie może ono w zakresie określonych przez siebie celów naruszać prawa, w szczególności prawa karnego[65]. Przyzwolenie do tworzenia różnych typów organizacji jest przejawem gwarantowanej wolności zrzeszania się. W tym przypadku ograniczenie wolności musi być traktowane jako coś wyjątkowego i nienaruszającego samej istoty wolności, gdyż nie należy zapominać o podstawowej funkcji jaką spełnia prawo mające na celu ochronę dóbr społeczeństwa[66]. Dzięki temu, ustawodawca tworzy zabezpieczenie, które ma na celu zapobieganie powstawania sytuacji, które mogłyby w jakikolwiek sposób go naruszać.

Stowarzyszenie posiada następujące cechy: jest dobrowolne, ma charakter trwały, jest samorządne, nie ma celu zarobkowego[67]. Pierwsza z nich polega na tym, że nie istnieje obowiązek założenia, czy przystępowania do takiej organizacji. Wszystko opiera się na zasadzie swobody w przystępowaniu i uczestniczeniu w organizacjach społecznych, spełniające wymogi subiektywnych kryteriów. Trwałość polega na tym, że stowarzyszenie prowadzi swoją działalność w sposób stały – nie można więc uznać inicjatywy tymczasowej za stowarzyszenie. Samorządność stowarzyszeń odnosi się do ich organizacji i oznacza[68]: możliwość stanowienia o swojej strukturze organizacyjnej a także o zasadach na których będzie opierać się ich działalność.

Decydując się na przynależność do jakiejkolwiek instytucji o takim charakterze, musimy wyrazić zgodę na przestrzeganie określonych w nim reguł. Istnieje jednak zakaz tworzenia takich stowarzyszeń, które przyjmują zasadę bezwzględnego posłuszeństwa ich członków wobec władz stowarzyszenia (…) nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do stowarzyszenia albo pozostawania poza nim[69]. Jest to tylko potwierdzenie fakultatywnego w nich uczestniczenia, oraz zapewnienie o równości wszystkich obywateli.

W wyniku naturalnego procesu ewolucji i rozwoju prawa, zauważyć można także zmiany w zakresie prawa dotyczącego stowarzyszeń. Można więc dokonać klasyfikacji poszczególnych jednostek na przykład według kryterium celowości i zakresu zainteresowań, gdzie wyróżnić można stowarzyszenia: sportowe, turystyczne, historyczne czy chociażby informatyczne. Jako, że nie istnieje żaden akt wyłączający działania stowarzyszeń ze względu na przedmiot zainteresowań, wymieniać można je w nieskończoność.

Innym sposobem klasyfikacji, będzie wyróżnienie stowarzyszeń zwykłych i posiadających osobowość prawną, którą nabywają w momencie wpisu do rejestru. Zwykłe natomiast przyjęło się określać tym mianem, ze względu na swoją uproszczoną formę i brak występowania osobowości prawnej[70]. Konsekwencje posiadania osobowości wymienione zostaną w dalszej części publikacji.

Państwo rejestruje stowarzyszenie, w sposób dorozumiany przyjmuje jego projekt statutu i nadaje mu jednocześnie charakter aktu prawnego. Jest wiec aktem normatywnym prawa administracyjnego, na podstawie którego powstają związki administracyjnoprawne[71]. Według Orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, przepisy k.p.a. normujące wydawanie decyzji i zaświadczeń nigdy nie odnosiły się i nadal nie odnoszą się do własnej działalności statutowej organizacji społecznych[72]. Oznacza to, że akt prawa wewnętrznego taki jak statut nie będzie podstawą do występowania przed sądami powszechnymi.

Statut i inne akty prawa wewnętrznie obowiązującego muszą przewidywać wpływ na danego człowieka na ich treść co może przejawiać się chociażby tylko tym, że władze te są wybierane w sposób demokratyczny, a w zakresie istotnych decyzji indywidualnych są przewidziane procedury odwołania się od takich decyzji. Zatem dopuszczalne jest stosowanie sankcji, włącznie z wykluczeniem ze stowarzyszenia, wobec członków którzy nie zastosują się do uchwał czy decyzji władz[73]. Tym samym nie należy zapominać o zakazie przewidywania bezwzględnego posłuszeństwa względem prawa wewnętrznego. Jako, że przynależność do organizacji społecznych jest dobrowolna, postanowienia statutu powinny przewidywać możliwość rezygnacji z dalszego  w nim uczestniczenia[74].

Aby organizacja uzyskała status stowarzyszenia musi spełniać wymogi określone w ustawie. Najważniejszym elementem jest przedstawienie projektu statutu organizacji, który jest określany jako „konstytucja” stowarzyszenia. Do elementów obligatoryjnych statutu należą: nazwa, która musi wyróżniać organizację na tle innych; określenie terenu działania; cele oraz sposoby ich realizacji; rodzaje członkostwa; organy niezbędne do istnienia organizacji, czyli zebranie członków, zarząd i komisję rewizyjną oraz ustalenia na jakich zasadach mają działać[75]. Wśród elementów fakultatywnych wyróżnić możemy: powołanie dodatkowych organów, zasad konsultacji zewnętrznych z członkami; sposób ustanawiania prokurentów w razie prowadzenia działalności gospodarczej; zasady wewnętrznego powoływania zebrań i sposoby komunikowania się członków[76].

Występujące w stowarzyszeniu, z pozoru mało istotne znaki i ordery podlegają osobnej regulacji. Obecnie stanowią one bardzo ważny element, lecz tylko z punktu widzenia marketingu i tworzenia swojej marki. Uregulowania te znajdują podstawę w wydanym przez Prezydenta RP rozporządzenia w sprawie normatywizacji ich występowania. Obejmuje ono między innymi opisanie materiałów, wymiarów, wzorów rysunkowych czy też sposobu noszenia orderów i odznaczeń[77]. Takie znaki szczególne jak, logo czy emblematy mogą także być zarejestrowane jako znaki towarowe. Choć ustawa nie wymaga regulacji tych elementów, robi to wspomniane wcześniej rozporządzenie, co nadaje im charakter obligatoryjny.

Statut ZHP składa się z 11 rozdziałów, które kolejno wyjaśniają na czym polega działalność stowarzyszenia, jakie ma cele i w jaki sposób zamierza je realizować. Jest on pewnego rodzaju fundamentem, który wyznacza budowę i jest podstawą działania. Statut jest obiektywną normą prawną opartą na idei korporacji (…) jest organizacyjnym aktem normatywnym, zawiera normy organizacyjne[78], które można zaliczyć do norm prawnych. W tym przypadku ich stosowanie będzie odnosiło się do uczestników wspomnianej korporacji – w tym wypadku członków ZHP. Aby statut wszedł do porządku prawa wewnętrznego, należy go uchwalić. Zazwyczaj robi to organ kolegialny – w przypadku ZHP będzie to Zjazd ZHP. Ustawa jednak przewiduje skład minimum  15 osób (po zmianach wchodzących w życie 20 maja 2016 r. ich liczba zmniejszona zostanie do 7), które w głosowaniu, zwykłą większością przyjmą tekst statutu. Procedura wprowadzania zmian nie została ujęta w Prawie o stowarzyszeniach, co daje podstawę do samodzielnego określenia przez organizację sposobu zmiany tekstu statutu

Art.1 tego dokumentu mówi, że Związek Harcerstwa Polskiego jest ogólnopolskim, patriotycznym stowarzyszeniem i prowadzi działalność pożytku publicznego[79]. Zacznijmy więc od wyjaśnienia znaczenia pojęć w nim użytych. Termin ogólnopolskie jest zrozumiały, bo oznacza, że organizacja działa na terenie całego kraju,  a nawet poza jego granicami (co wykażę w dalszej części pracy). Co to znaczy, że jest patriotyczne? Słownik języka polskiego definiuje patriotyzm jako silne przywiązanie, miłość, najczęściej do ojczyzny, poczucie więzi społecznej oraz chęć, gotowość poświęcenia się dla własnego narodu, przy jednoczesnym poszanowaniu innych narodów i ich praw, kultur[80]. Możemy więc wnioskować, że zadaniem tego stowarzyszenia będzie także działalność na tym  polu.

Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Sprawa dobrowolności jest tutaj też jasna, ale nie do końca, bo aby niepełnoletnia osoba mogła się stać członkiem ZHP potrzebna jest zgoda pisemna od prawnych opiekunów[81]. Kolejne części zajmują się poszczególnymi aspektami organizacji i funkcjonowania oraz dają podstawę działania organom wewnętrznym. Opierać będzie się na społecznej, nieodpłatnej aktywności swoich członków, jednak dopuszcza się możliwość zatrudniania pracowników (w tym także na podstawie umów cywilnoprawnych). Członkowie aktywni, przyczyniający się faktycznie do rozwoju organizacji w zależności od poświęcanego czas czy środków….. mogą być premiowani, tyle że nie finansowo[82]. Zasadą powszechną jest nadawanie członkostwa honorowego, jednak w przypadku ZHP będą to okolicznościowe odznaczenia, czy nagrody w postaci pochwał. Funkcjonowanie stowarzyszeń jest oparte na koncepcji demokracji wewnętrznej, gdzie najwyższą władzą jest zgromadzenie wszystkich członków i w przypadku podejmowania decyzji obowiązani przyporządkować się woli większości. Wszyscy członkowie stowarzyszenia są wobec siebie równi, mają takie same prawa i obowiązki względem organizacji.[83]

Stowarzyszenia mogą prowadzić odpłatną jak i nieodpłatną działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 6-11 ustawy o działalności pożytku publicznego na podstawie zlecenia realizacji zadań publicznych. Tym samym przysługuje im zwolnienie z podatku: dochodowego od osób prawnych, podatku od nieruchomości, podatku od czynności cywilnoprawnej, opłaty skarbowej i opłat sądowych, lecz tylko w odniesieniu do prowadzenia działalności pożytku publicznego. Co za tym idzie oznacza to nałożenie na taką jednostkę dodatkowych obowiązków jakimi są: sporządzanie merytorycznych sprawozdań z działalności i podawanie ich treści do wiadomości publicznej, dostosowania treści statutu a także wyodrębnienia prowadzonej działalności i prowadzenia odrębnej rachunkowości. [84]

Kolejne zapisy Statutu szczegółowo określają strukturę ZHP i jego organy, które są przedmiotem dalszych rozważań. Jednak należy podkreślić w tym miejscu jego znaczenie i niewątpliwie kluczową rolę w odniesieniu do organizacji. Statut pełni funkcję nie tylko „konstytucyjną”, jak i podstawę do faktycznej działalności i sposobu funkcjonowania całej organizacji. Przez lata, jego treść była zmieniana, jednak funkcja jaką pełni oraz rola dla członków ZHP pozostaje taka sama.

4.      Sprawy członkowskie

Motorem działań podmiotów non-profit są aktywni obywatele- członkowie i wolontariusze a także etatowi pracownicy[85].  Instytucja wolontariatu ma swoją długą tradycję i można ją określić jako: społecznictwo, działalność społeczna czy prospołeczna lub po prostu praca ochotnicza[86]. Kim tak naprawdę są wolontariusze? To osoby fizyczne, które pracują i działają na rzecz organizacji nie czerpiąc z tego korzyści majątkowej.

Statut ZHP poświęca cały rozdział swoim członkom, którzy tak naprawdę są najistotniejszym elementem organizacji z punktu widzenia swojej Misji. Mowa tu oczywiście o: zuchach, harcerzach, harcerkach i instruktorach, którzy tworzą wspólnotę dzięki swojej pracy i zaangażowaniu. Bez nich ta organizacja nie ma sensu, bo nie jest w stanie realizować podstawowych założeń dla których została stworzona. Wszystkie zagadnienia dotyczące przynależności określa Statut[87], Regulamin Spraw Członkowskich w ZHP oraz uchwała Rady Naczelnej w sprawie zasad ponownego ubiegania się o członkostwo ZHP. 

Członkiem ZHP może być każdy, kto wyraża taką wolę. Osoby fizyczne mają prawo nie tylko do przynależenia do organizacji, ale co ważniejsze mają prawo do jej tworzenia. Prawo to przysługuje obywatelom polskim, którzy mają pełną zdolność do czynności prawnych ale i też nie zostali pozbawieni praw publicznych[88]. Możliwość bycia uczestnikiem – członkiem organizacji mają także osoby posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz te osoby, które nie mają tej zdolności. Mowa tu o małoletnich, którzy są członkami za zgodą przedstawicieli ustawowych. Małoletni od szesnastego roku życia, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego[89]. Małoletni mający poniżej 16 lat za zgodą przedstawicielu ustawowych bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz[90].  Stanowi to bardzo ważny element z punktu widzenia misji polegającej na wychowaniu młodego człowieka i przygotowania go do dorosłości. Nadane ustawowo prawo jest niejako powierzeniem ważnej roli w życiu organizacji i społeczeństwa. Osoby angażujące się czynnie w życie swojego środowiska mają realny wpływ na jego wygląd i sposób działania. Za szczególne osiągnięcia mogą otrzymywać gratyfikacje.

 Takie prawo mają również cudzoziemcy, którzy mieszkają w Polsce na stałe lub czasowo[91]. Cudzoziemcy wyłaniają się spośród grona osób fizycznych i mają podobne – choć ograniczone brakiem możliwości współtworzenia prawa. W przypadku jednostek, które działają poza granicami kraju, osoby pochodzenia polskiego mogą stać się członkami, jeśli uzyskają zgodę właściwej terytorialnie organizacji skautowej, należącej do WOSM i/lub WAGGGS[92]. (Do tej pory, w taki sposób działa tylko jedna drużyna w Paryżu.) Aby zostać członkiem trzeba więc wyrazić taką wolę i otrzymać przydział służbowy. Spełnienie tych wymogów i dodatkowo opłacenie składki członkowskiej, która wynosi obecnie 12 zł  na kwartał[93] daje prawo do brania udziału we wszelkich formach pracy, realizowania czynnego i biernego prawa wyborczego a także korzystania z zasobów materialnych należących do ZHP[94]. Tym samym nakłada obowiązki: dbania o dobre imię organizacji, przestrzegania postanowień prawa wewnętrznego a także opłacania rzeczonej składki w terminie[95].

Doktryna wyróżnia różne rodzaje członkostwa: członkowie i członkowie wspierający, które mają szczególny obowiązek wspierania , osoby prawne i fizyczne. Statut może nadać im prawa i obowiązki, tym samym wymieniając dalej: członków wspierających, instytucje, przedsiębiorstwo, lub inną osobę prawną, która z nimi współpracuje tym samym realizując cele materialne stowarzyszenia[96].

Stosunek członkostwa ma szczególny charakter prawny, gdyż normy zawarte w statutach stowarzyszeń są normami prawnymi z zakresu prawa administracyjnego (…). Statut jest normą organizacyjną i stanowi osobny, pozaprawny typ stosunku społecznego, który powstaje przez oddziaływanie norm organizacji społecznych jakimi są między innymi stowarzyszenia[97].

Przystąpienie do stowarzyszenia jest niejako umową, następuje ona w wyniku złożenia oświadczenia woli, które z pozoru może wydawać się aktem jednostronnym. Jednak tak naprawdę jest to umowa dwustronna, gdyż organizacja w już statucie wyraża chęć do przyjęcia kolejnych członków. Skutkiem złożenia takiego oświadczenia woli (które zakwalifikować można do czynności technicznych) jest powstanie stosunku członkostwa oraz automatyczne nabycie praw i obowiązków wynikających z tego faktu. Konsekwencją, jest dopuszczalność dochodzenia na drodze sądowej sporów wynikających z powstałego stosunku[98].

Orzeczenie Sądu Najwyższego wydane 17 listopada, w którym przyjęto, że przystąpienie do organizacji takiej jak stowarzyszenie wyłącza możliwość dochodzenia na drodze sądów powszechnych swoich praw a także rozstrzygania sporów, na rzecz sądów polubownych i arbitrażowego sposobu rozwiązywania konfliktów[99]. Daje to więc pierwszeństwo w rozstrzyganiu sporów sądom koleżeńskim.

            Mimo, że ideą istnienia i działania jest nieodpłatna praca wolontariuszy – członków ZHP, ustawa[100] dopuszcza możliwość zatrudniania swoich członków. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie potwierdziło, że nie ma okoliczności wyłączających taką możliwość, zwracając uwagę na pozytywny wpływ na efektywność wykonywanej działalności w związku z połączeniem stosunku pracy i członkostwa[101].

Następstwem spełnienia obowiązków wymienionych w Statucie, jest otrzymanie wpisu do Ewidencji ZHP, która jest obowiązkowym rejestrem członków i jednostek organizacyjnych, oraz otrzymanie Karty członkowskiej, która również jest elementem niezbędnym. Wydawana jest ona w trzech wersjach: dla harcerzy, instruktorów i seniorów. Jest potwierdzeniem członkostwa oraz opcjonalnie może stać się rodzajem elektronicznej portmonetki, gdyż zgodnie z porozumieniem władz z obecnym partnerem, może stać się kartą przedpłaconą i być używana jako karta płatnicza. Jest to rozwiązanie, które wychodzi naprzeciw nowym potrzebom zarówno dzieci jak i rodziców. Równolegle z kartami członkowskimi ZHP mogą być stosowane: legitymacja zucha, książeczka harcerska, książeczka instruktorska[102]. Są to kolejne (najczęściej w formie małego formatu książeczki) z odpowiednimi rubrykami dokumenty, które potwierdzają zapłatę składek członkowskich, zdobyty stopień instruktorski czy obecność na jakimś harcerskim wydarzeniu. Obecnie tracą na swojej popularności, gdyż nie należą do rozwiązań najbardziej praktycznych. Prowadzenie ich wiąże się bowiem z koniecznością przybijania kolejnych stempli i zbierania podpisów. W dzisiejszych czasach lepszym dowodem lub pamiątką uczestniczenia w nich będzie po prostu okazjonalna koszulka, plakietka lub zdjęcie.

 Ustawa nie wskazuje wprost przyczyn ustania członkostwa, pozostawiono je do określenia w statucie. Można wymienić kilka przyczyn ustania członkostwa:  ustąpienie, usunięcie śmierć i ubezwłasnowolnienie, rozwiązanie stowarzyszenie. Statut przewiduje także możliwość ustania członkostwa i wymienia kolejno: wystąpienie z ZHP, skreślenie z listy członków, wykluczenia, nieopłacenia składki członkowskiej w określonym terminie[103]. Pierwszy z nich jest po prostu jednostronnym oświadczeniem woli złożonym odpowiedniemu kierownikowi jednostki[104]. Skreślenie ma charakter wewnętrznej decyzji administracyjnej i na skutek niedopełnienia określonych obowiązków, od której można się odwołać[105]. Wykluczenie natomiast jest jednoznaczne z utratą wszelkich przywilejów i stopni zdobytych[106].

Istnieje jednak instytucja przywracania członkostwa, która szerzej opisana jest w uchwale Rady Naczelnej. W przypadku nieopłacenia składki sprawa jest dość prosta, bo wystarczy uregulowanie składki w terminie 3 miesięcy od wydania rozkazu odpowiedniego kierownika jednostki, który zawiera decyzję o skreśleniu takiego członka[107]. W innych przypadkach możliwe jest to tylko przez złożenie wniosku wraz z załącznikami potwierdzającymi uprawnienia i dotychczasowe dokonania do kierownika odpowiedniej jednostki oraz po jego pozytywnym rozpatrzeniu[108].

            Statut wprowadza zasadniczy podział członków na: zuchy i harcerzy oraz instruktorów. Pierwsza grupa, jest najważniejsza, bo to właśnie dla nich została stworzona ta organizacja. To dla nich tworzone będą gromady i drużyny, aby mogli wspólnie spędzać czas rozwijając przy tym swoje umiejętności. Instruktorzy natomiast, są niejako narzędziem do wykonywania misji ruchu. Oni zajmują się wychowaniem i organizacją pracy poszczególnych jednostek. Aby zostać instruktorem należy mieć odpowiedni staż członkowski, ukończone 16 lat oraz wykonać wszystkie zadania ujęte w próbie instruktorskiej. To pozwala na zdobycie stopnia i  uprawnia do złożenia zobowiązania instruktorskiego[109].

            Zjazd w 2003 roku uchwalił nowy podział na cztery piony metodyczne, który miał ułatwić stosowanie metody wychowawczej i  ujednolicić nazwy drużyn w środowiskach. Od tej pory organizacja składa się z: zuchów (6-10 lat), harcerzy (10-13lat), harcerzy starszych (13-16lat) i wędrowników (16-25). Ten podział pozwala na optymalne dostosowanie wypracowanych wcześniej metod i aktywności do grupy wiekowej. Metoda harcerska (czyli sposób pracy z młodzieżą wypracowany przez instruktorów) zakłada między innymi stosowanie systemu małych grup, które są realizowane przez podstawowe jednostki, którymi są gromady i drużyny. System ten polega na zlecaniu i wykonywaniu zadań kilkuosobowym zespołom. Dzięki temu zapewnia ono możliwość uczestnictwa w nim każdemu, a także pozwala na wychwycenie i rozwijanie indywidualnych zdolności.  Jako, że praca nad sobą jest stałym elementem nie tylko procesu wychowania, ale i później całego życia stworzono system stopni.

      Wyróżnia się dwa systemy stopni: harcerskie i instruktorskie. Pierwsze z nich są przeznaczone dla młodzieży, określone jako wyzwanie, które pomaga im w kształtowaniu swojej osobowości. Kolejne stopnie określają pożądane cechy charakteru i wyznaczają kolejne etapy osiągnięć. Czas jego zdobywania określa się mianem próby, bo pozwala na sprawdzenie swojej silnej woli i możliwości. System składa się z próby harcerki/harcerza i sześciu stopni: ochotniczki/młodzika, tropicielki/wywiadowcy, pionierki/odkrywcy, samarytanki/ćwika, harcerki orlej/harcerza orlego, harcerki Rzeczypospolitej/harcerza Rzeczypospolitej[110]. Każdy z nich ma swoją idee i wymagania. Sposób realizacji i przebieg uzyskania spoczywa na drużynowym. Jest to sposób na motywowanie i doskonalenie członków danego środowiska, zapewniając tym samym rzetelność przy ich nadawaniu.

      Stopnie instruktorskie różnią się diametralnie od harcerskich. Przede wszystkim, skierowane są innego kręgu członków ZHP, różnią się też trybem zdobywania i przyznawania oraz możliwościami, które daje ich zdobycie. Pełnią ważną wyznaczają drogę rozwoju instruktorskiego. Odzwierciedlają wiedzę, dojrzałość społeczną, umiejętności wychowawcze i doświadczenie instruktora zgodne z ideą stopnia[111]. Istnieją trzy stopnie instruktorskie: przewodniczki/przewodnika, podharcmistrzyni/podharcmistrza oraz harcmistrzyni/harcmistrza. Do otworzenia takiej próby mającej charakter czynności faktycznej, potrzebny jest opiekun posiadający co najmniej wyższy niż zdobywany stopień. Rozpoczęcie takiej próby i jej zakończenie odbywa się w obecności Komisji Stopni Instruktorskich, która może istnieć na każdym stopniu organizacji. Najpierw należy przedstawić program próby i odbyć rozmowę z KSI, która opiniuje i wydaje zgodę na realizację zadań. Po określonym czasie, określonym w ramach od 1 do 2 lat, odbywa się kolejne spotkanie z Komisją, które tym razem ma charakter sprawozdawczy. Tak jak w przypadku rozpoczęcia, KSI opiniuje wykonanie zadań i przyznaje stopień. Oficjalnie przyznawany jest w rozkazie Komendanta danej jednostki[112]. Tworząc nowy stan prawny członka wymienieniem go w rozkazie jest uprawniony do noszenia kolorowej podkładki pod krzyżem oraz lilijki w kolorze: granatowym, zielonym lub czerwonym na mundurze. Tym samym pozwala na pełnienie funkcji do których jest wymagany.  

      Obecnie, system stopni instruktorskich w ZHP i ZHR są takie same. Bardzo podobne są także wymagania ich zdobycia. Organizacje doszły do porozumienia w tej kwestii aby umożliwić dalszą pracę w przypadku przejścia z jednej do drugiej bez konieczności przechodzenia przez próby dwa razy. Ujednolicenie systemu dwóch odrębnych organizacji jest przejawem współpracy między nimi.

W kolejnej części postanowień Statut, określa charakter, cele i środki działania. Jego zapisy wprost wymieniają, że ZHP jest organizacją otwartą na wszystkich bez względu na rasę, płeć czy wyznanie[113]. Tym samym zapewnia o neutralności politycznej i zakazuje używania jakichkolwiek symboli do takiej działalności[114]. Ta część postanowień ma  ogromne znaczenie; nie tylko dla instruktorów dla których jest to pewnego rodzaju wskazówka. Jest to także formalna podstawa do ubiegania się na przykład o dofinansowanie czy dotację projektów społecznych realizowanych przez Fundusze Europejskiej. 

5.      Misja ZHP i metoda harcerska jako elementy istotne dla istnienia organizacji

Statut w drugim rozdziale odwołuje się do być może mniej oczywistych dla aktów prawnych wartości. Zwraca uwagę na dziedzictwo pozostawione przez założyciela skautingu – Baden Powella i Andrzeja Małkowskiego, który był prekursorem jego tworzenia na ziemiach polskich[115]. Umieszczenie odwołania się do historii w Statucie stowarzyszenia jest rzeczą rzadko spotykaną, co jest kolejnym dowodem na wyjątkowość organizacji. W dalszej części wymienia i definiuje Misję ZHP jako wychowanie młodego człowieka, czyli wspieranie go we wszechstronnym rozwoju i kształtowaniu charakteru przez stawianie wyzwań[116]. Przykład ujęcia w akcie prawa wewnętrznego normy, która nie wpisuje się w standardowy katalog znanych nam norm, zawiera w sobie bardzo ogólną, wręcz patetyczną misję, ideę, która powinna przyświecać w działaniu.

W kolejnych częściach Statut szczegółowo określa cele organizacji do których należą: 1) stwarzanie warunków do wszechstronnego, intelektualnego, społecznego, duchowego, emocjonalnego i fizycznego rozwoju człowieka; 2) nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego, przy poszanowaniu jego prawa do wolności i godności, w tym wolności od wszelkich nałogów, 3)  upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności, prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni; 4) stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania silnych więzi międzyludzkich ponad podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi; 5) upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się jego niszczeniu przez cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu z nieskażoną przyrodą[117]. Łatwo jest więc zauważyć, że cele także ujęte są w sposób charakterystyczny, forma ma za zadanie wyróżnienie i podkreślenie wymowy tego, że w życiu i pracy przyświecają wysokie cele, które mogą być przez szereg różnych zadań[118].

Istotą działalności, jaką podejmuje Związek Harcerstwa Polskiego stanowi misja. Owa misja to wychowanie młodego człowieka, czyli wspieranie go we wszechstronnym rozwoju i kształtowaniu charakteru poprzez stawianie mu wyzwań[119]. Efektem ma być prawy, aktywny, zaradny i odpowiedzialny obywatel, a pomóc w tym mają mu wartości znajdujące się w Prawie Harcerskim[120]. Normy moralne, które są w nim zawarte mają swoje korzenie w uniwersalnych wartościach wywodzących się z chrześcijaństwa, jednak sam Statut nie narzuca postępowania według nich, a zapewnia możliwość samodzielnego wyboru systemu wartości. Ta część odnosi się do duchowych idei i wartości, czyniąc tym samym organizację jako wyjątkową w skali wszystkich podobnie działających stowarzyszeń. Zapewnia tym samym, że każde działanie uzasadnione będzie właśnie wykonywaniem, spełnianiem założeń misji.           

      Kolejny paragraf wymienia kolejno wszystkie działania podejmowane przez ZHP, które mają się przyczynić do realizacji wcześniej wymienionych celów. Zawierają one w sobie opis możliwości podejmowanych przez poszczególne jednostki a także wymienienie szeregu czynności faktycznych. Możemy wśród nich znaleźć: zrzeszanie swoich członków w jednostkach organizacyjnych, współdziałanie z rodzicami, kształtowanie więzi międzypokoleniowych, działania na rzecz obronności państwa czy upowszechniania kultury, tradycji i dorobku Rzeczypospolitej w kraju i na świecie[121]. Zastrzega także, że działania te są i mogą być prowadzone w sposób odpłatny i nieodpłatny[122].

      Dalsze postanowienia Statutu zajmują się najbardziej charakterystycznymi z elementów działania ZHP. Dotyczą bowiem metody harcerskiej i Prawa Harcerskiego zawierającego w sobie wspomniane wcześniej normy, które są podstawą w procesie wychowawczym wykorzystywanym przez instruktorów. Definiuje także wspomnianą metodę jako sposób działania odznaczający się: pozytywnością, indywidualnością, wzajemnością oddziaływań, dobrowolnością i świadomością celów, pośredniością oraz naturalnością[123]. Każda z wymienionych cech może być rozpatrywana osobno, ważne jest także to, że można znaleźć odwołania do nich w poszczególnych punktach Prawa Harcerskiego.  Jest także częścią całości harcerskiego systemu wychowawczego, będącego zbiorem dorobku pracy instruktorów i wychowawców przez lata.  Ważna jest tutaj także osobista postawa instruktora, który ma za zadanie dawać przykład i być wzorem w każdym aspekcie życia dla innych a przede wszystkim dla swoich wychowanków. Postanowienie to jest szczególnie ważne, bo zakłada, że taka osoba będzie przez całe swoje życie kierować się moralnymi zasadami. Nie będą to tylko słowa zapisane w jakimś akcie prawa, ale staną się faktem, przez właśnie takie działanie. Program, czyli sposób działania, oparty na zasadach uniwersalnych może być dobierany indywidualnie do potrzeb środowiska czy jego możliwości[124]. Zależeć on może od niezliczonej liczby czynników, jednak samorządnie wybierany sposób działania ma za zadanie jak najlepiej wpłynąć na członków i uczestników życia społecznego.

      Wszystkie te wartości są zawarte w Obietnicy Zucha, Prawie Zucha, Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim oraz Zobowiązaniu Instruktorskim[125]. Każde z nich jest tak naprawdę wyrazem tych samych podstaw i tych samych wartości, jednak dostosowane są do wieku, metody z którą się stykają oraz roli odgrywanej w tejże organizacji.    

      Obietnica Zucha, która brzmi: Obiecuję być dobrym zuchem, zawsze przestrzegać Prawa Zucha, wydaje się dość prosta i zrozumiała dla wszystkich. Tak samo jak postanowienia Prawa Zucha, które jasno mówią, że należy: kochać Boga i Polskę, być dzielnym, mówić prawdę, pamiętać o swoich obowiązkach, oraz starać się być coraz lepszym. Zakładają istnienie właśnie tych wartości od samego początku. To kanon podstawowych zasad, które znajdą zastosowanie nie tylko dla Zuchów ale i dla wszystkich dzieci w tym wieku. Forma w jakiej są przedstawione jest czytelna właśnie dla najmłodszych, dla których jest stworzone. W ten sposób sami mogą ocenić swoje postępowanie jako zgodne lub nie z tym co obiecali. Nakłada także na najmłodszych odpowiedzialność za złożoną obietnicę i nadaje jej szczególne znaczenie. Jest to oczywiście przejaw wspominanej metody wychowawczej, która już od najmłodszych lat jest wprowadzana do życia dziecka.

      Przeznaczone dla starszej grupy odbiorców Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie jest bardziej rozbudowane i zakłada szerszy zakres obowiązków. Tym samym świadczy o osiągnięciu kolejnego etapu w fazie wychowywania i  tym samym stawia kolejne cele i wyzwania przed harcerzami. Brzmi następująco: Mam szczerą wolę, całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym/posłuszną Prawu Harcerskiemu. Zakłada bowiem świadomość złożenia takiej obietnicy, która nakłada obowiązek postępowania wobec ustalonych reguł.  Prawo Harcerskie stanowi tutaj rodzaj uzupełnienia, rozszerzenia złożonej obietnicy. Nie ma tutaj sensu aby omawiać każdy z dziesięciu punktów z osobna, gdyż najlepiej robi to Komentarz do Prawa Harcerskiego, jednak warto zauważyć, że w ostatnim czasie, dużo mówi się o zmianach w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. Dyskusja dotyczy ostatniego punktu, który mówi, że Harcerz jest czysty w mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych. Obecnie jego interpretacja brzmi: Harcerz myśli, mówi i postępuje tak, aby zasłużyć na miano kulturalnego człowieka, dobrego ucznia i kolegi. Nie życzy innym źle, nie mówi o innych źle, jest wobec innych uczciwy. Harcerz chce być silny i zdrowy, dlatego dba o higienę, właściwie się odżywia, wie, jak szkodliwe dla zdrowia jest picie alkoholu, palenie papierosów i próbowanie narkotyków. Chce być sprawny, dlatego potrafi mądrze dzielić czas na korzystanie z telewizji i komputera oraz ruch na świeżym powietrzu[126]. Mimo, że wymienia tylko niektóre z nieodpowiednich przykładów zachowań wprost, odnosi się do wielu innych aspektów życia.  Jego modyfikację uzasadnia się tym, że może wydawać się przestarzałe i nie bierze pod uwagę współczesnych zagrożeń. Propozycje zmian skupiają się na bardziej ogólnikowym sposobie zapis, który mówiłby, że harcerz nie ulega nałogom. W ten sposób zmieniłby się zakres jego obowiązywania, bo wykluczałby powstrzymywanie się od używek. Dyskusja nie ma końca, bo za każdym razem kiedy jest podnoszona okazuje się, że istnieją kolejne argumenty za i przeciw. Być może, z biegiem czasu ta kwestia zostanie uregulowana, póki co nie widać końca etapu konsultacji.

Zobowiązanie instruktorskie jest kolejnym etapem w procesie wychowawczym. Pełnienie takiej funkcji wiąże się nie tylko odpowiedzialnością nałożoną przez kolejną obietnicę ale i spełnieniem określonych warunków. Aby zostać instruktorem i mieć możliwość złożenia takiego zobowiązania, należy wykonać próbę instruktorską, składającą się z szeregu zadań określonych w Uchwale nr 40/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 6 marca 2011 r. w sprawie systemu stopni instruktorskich. Określa ona dokładnie istotę i procedurę nabywania stopnia i jest podstawą do działania dla Komisji Stopni Instruktorskich w poszczególnych jednostkach. Zakłada ono także pełną świadomość pełnienia funkcji wychowawczej a także obowiązek przestrzegania prawa wewnętrznego i pracy nad sobą przez słowa: Przyjmuję obowiązki instruktorki/instruktora Związku Harcerstwa Polskiego. Jestem świadoma/świadomy odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy i opiekuna. Będę dbać o dobre imię harcerstwa, przestrzegać Statutu ZHP, pracować nad sobą, pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności. Wychowam swego następcę. Powierzonej przez Związek Harcerstwa Polskiego służby nie opuszczę samowolnie.  Nakłada on obowiązek przekazania tych wartości swojemu następcy oraz zakazuje porzucenia przyjętej roli.

Każdy z wymienionych elementów jest tak samo istotny dla istnienia ZHP jak i poszczególnych jego członków. Pełni ważną rolę w całym procesie wychowawczym, tym samym zapewniając ciągłość jego istnienia przez zapewnienie kolejnych osób, które chcą poświęcać się pracy na rzecz innych.

6.      Struktura

Prawo Stowarzyszeń zaliczamy do gałęzi prawa administracyjnego, Jan Boć prezentuje w swoich poglądach bardzo szeroki zakres podmiotowy i zalicza do jej podmiotów: organy administracji publicznej, organy administracji rządowej, organy przedsiębiorstw, które realizują zadania administracyjne, zakłady administracyjne  a także organizacje społeczne i podmioty prywatne wykonujące funkcje AP[127].

We współczesnych publikacjach panuje jednak zgodność poglądów, co do braku odpowiedniego uregulowania, które wymieniałoby wszystkie podmioty znajdujące się w strukturach  AP. Z rozszerzeniem jej zakresu mamy do czynienia w drodze ustawy w momencie powierzania podmiotom prywatnym realizacji zadań publicznych. Najczęściej są to organy samorządu korporacyjnego, organizacje społeczne czy fundacje i stowarzyszenia. Przekazywanie wykonywania zadań innym podmiotom niż publiczne jest zjawiskiem coraz częściej spotykanym; wywodzi się z poszukiwania alternatywnych źródeł zaspokajania potrzeb społeczeństwa i podnoszeniu ich jakości. Zadania, które należą do AP są wymienione wprost w Konstytucji (zapewnienie bezpieczeństwa czy dostępu do wykształcenia). Zakres ten rozszerzają teksty ustaw, które sukcesywnie wprowadzają zmiany adekwatne do potrzeb społeczeństwa[128]. Dzięki przekazywanym zadaniom publicznym wykonywanym przez Związek Harcerstwa Polskiego, można uznać więc go za część należącą do struktury AP.

Źródeł struktur AP doszukiwać należy się w Konstytucji i innych ustawach. Choć nie jest ona wymieniona wprost (bo występuje dopiero w rozdziale szóstym poświęconym Radzie Ministrów). Tam właśnie wymienia administrację rządową; możemy uznać więc, że zaliczać do niej będziemy wszystko to co nie jest władzą ustawodawczą i władzą sądowniczą. To wyłączenie pozwala na najszersze ujęcie zakresu jej działania. Podstawowym podziałem AP będzie podział na: administrację rządową i samorządową. Obie działają na podstawie tego samego prawa, obie realizują zadania publiczne, lecz różnią się od siebie kompetencjami[129].

AP opiera się na dwóch zasadach: centralizacji i decentralizacji. Centralizacja polega na skupieniu kompetencji i czynności służących do ich wykonywania w rękach nielicznej grupy podmiotów. Na tej zasadzie opierają się struktury administracji rządowej. Decentralizacja zaś gwarantuje względną samodzielność podmiotu administrującego w realizacji przekazanych mu kompetencji[130]. Brak tutaj podporządkowania hierarchicznego względem organów usytuowanych na jej wyższym szczeblu, za to występuje samodzielność poszczególnych jednostek. Przykładem decentralizacji jest ustrój administracji samorządowej.

Nie trudno zauważyć podobieństwa w strukturze AP i ZHP. Najprostszy sposób jej struktury można ująć w formie piramidy, która na swoim najniższym poziomie wymieniać będzie zastępy i szóstki (tzw. system małych grup), wyżej gromady i drużyny, następnie szczep, hufiec, chorągiew i na samym szczycie Główną Kwaterę. Każdy z wyższych poziomów będzie zawierał w sobie te, które znajdują się niżej. Z reguły hufce w swych szeregach skupiają drużyny działające na terenie nieodległym od siebie. Chorągwie zaś działają zazwyczaj na terenie danego województwa, choć jak można się domyślić istnieją odstępstwa od tej zasady. Dlatego też w chwili obecnej istnieje 17 chorągwi (dwie na terenie województwa mazowieckiego). Ten podział ma przyczynić się do lepszej organizacji ich pracy i możliwości współpracy z przedstawicielami władz.

Mamy tu do czynienia z pewną hierarchicznością, opierającą się o kolejne szczebelki na wyimaginowanej piramidzie. Jednostka wyższego szczebla, sprawia kontrolę i nadzór nad jednostką szczebla niższego. Biorąc jednak pod uwagę każdą z jednostek osobno, można nazwać ją mianem demokratycznej, zważywszy na sposób podejmowania decyzji przez organy kolegialne, wchodzące w ich skład. Znajduje ona swój punkt wyjścia od zasady demokratycznego państwa prawnego[131].

Całość struktury Statut określa jako wspólnotę podstawowych (gromad, drużyn, kręgów w także innych jednostek działających na ich zasadach) i terenowych (hufców i chorągwi) jednostek organizacyjnych[132]. Warto zaznaczyć obecność słowa wspólnota.  Odnosić się będzie ona do nieformalnych więzi łączących harcerzy, którzy łączą się we wspólnej idei, ale jest także odzwierciedleniem zapisu o możliwości tworzenia terenowych jednostek organizacyjnych[133]. Rozpoczęcie ich działalności uzależnione jest od posiadania zgody właściwego komendanta. Zazwyczaj chodzi o komendanta hufca, jednak w uzasadnionych przypadkach taką zgodę, może wydać komendant chorągwi albo Naczelnik ZHP.[134] Kluczowym elementem do jej stworzenia jest jednak chęć działania i stworzenia takiej jednostki. Dopiero później, niezbędne do jej działania jest sformalizowanie tego zamiaru. Każda z jednostek ma swojego kierownika. W przypadku gromad i drużyn jest nim drużynowy.[135] Na tą funkcję mianowany jest albo członek, który zwraca się z wnioskiem o założenie takiej jednostki, albo członek wybierany przez poprzedniego drużynowego. Bycie drużynowym uznawane jest za najważniejszą i najbardziej prestiżową harcerskim środowisku rolę. Pozwala ona bowiem najlepiej realizować cele i założenia samego ruchu. Z pełnieniem jej wiąże się także ogromna odpowiedzialność. Chodzi mi tutaj o jej wymiar moralny, gdzie wyrażone jest jasno odwołanie do przestrzegania wcześniej wymienionych norm pozaustawowych. Tak naprawdę drużynowy jest wzorem do naśladowania dla członków swojej drużyny. To on ma pokazywać co jest dobre a co złe; to do niego najczęściej zwracają się o pomoc czy poradę. Jego celem jest wychowanie, nauczenie nowych umiejętności i wypracowanie dobrych zachowań. Czasami  zadanie to przybiera niemal mistyczny charakter. W przypadku kręgów taką funkcję kierowniczą pełni komendant lub przewodniczący wybierany przez jego członków.[136] Mianowanie, podobnie jak w przypadku drużyny odbywa się rozkazem komendanta hufca lub chorągwi, albo Naczelnika ZHP. Tak jak w przypadku założenia, mamy do czynienia najpierw z mniej formalną chęcią albo jej prowadzenia, albo wybrania następcy, która musi być potwierdzona w sposób określony w statucie. Cały czas mamy do czynienia  z następstwem czynności faktycznych potwierdzanych aktami prawa wewnętrznego.

            Wymienione wcześniej jednostki, które działają w jednym środowisku mogą łączyć się ze sobą tworząc szczepy i związki drużyn. W prawie administracyjnym analogię tego zjawiska można w tworzeniu związków międzygminnych[137]. Utworzenie takiej jednostki wymaga zatwierdzenia przez właściwego komendanta hufca[138]. Szczep w swoim działaniu ma zapewnić ciągłość metodyczną. Dlatego ważne jest, aby w szczepie istniały przynajmniej dwie drużyny następujące po sobie pod tym względem. Celem każdego szczepu jest stworzenie i połączenie wszystkich pionów metodycznych, tak aby móc zapewnić możliwość przejścia od najmłodszych lat do dorosłości w jednym, spójnym środowisku. Polega to na ścisłej współpracy między drużynami, a w praktyce wygląda to tak, że zuch przechodzi z gromady do drużyny harcerskiej w tym samym szczepie, który ma takie same lub podobne tradycje, zwyczaje, obrzędy i spotyka się podczas Harcerskich Akcji Letnich i Zimowych na wspólnych obozach, biwakach i innych wydarzeniach. Związek drużyn ma trochę inne zadanie, bo działa na rzecz ułatwienia pracy i tym samym kontaktów ze środowiskiem zewnętrznym, które jest reprezentowane przez przedstawicieli władz, innych organizacji społecznych i inicjatyw. W hufcach, które obejmują swoim działaniem duże obszary, mają na celu usprawnienie pracy przez podział na działanie na terenach różnych gmin. Różnice między nimi są takie, że szczep przykłada w pierwszej kolejności uwagę do wychowawczych aspektów wspólnoty, a priorytetem w przypadku związku drużyn są sprawy organizacyjne. Szczepem kieruje Komendant wraz z drużynowymi. Mogą także powołać inne osoby, które będą zajmowały się sprawami wspólnymi dla szczepu np. sprzętem (kwatermistrzostwem) czy finansami. Na czele związku stoi Komendant i przynajmniej dwóch instruktorów, którzy nie muszą spełniać wymogu kierowania drużyną. Inaczej niż w przypadku szczepu – związek ma obowiązek powołania osoby, która zajmie się interesami wspólnoty.

            W wyniku kolejnych prac, nad uporządkowaniem unormowań wewnętrznego prawa w ZHP powstała Instrukcja Tworzenia  i działania gromady, drużyny, kręgu i klubu specjalnościowego. Określa ona sposób tworzenia, zasady funkcjonowania jednostek zwykłych i tym o szczególnym statusie np. drużyny Nieprzetartego Szlaku czy Kręgów Akademickich. Wykaz niezbędnej dokumentacji czy postępowanie w razie tworzenia lub likwidacji takiej jednostki. Powstanie tej Instrukcji wynikała z wielu wątpliwości spowodowanych umieszczaniem różnych unormowań w osobnych aktach.

            Warto też wspomnieć o możliwości tworzenia ruchów programowych i metodycznych, które mogą działać w środowisku, regionie a także na terenie całej Polski.[139] Mają na celu współpracę w celu wymiany doświadczeń i doskonalenia ich, a także rozpowszechniania przygotowywanych inicjatyw. Podlegają one wpisowi do rejestru przez Naczelnika ZHP i jest on dostępny dla wszystkich członków stowarzyszenia.[140] Proces ten odbywa się na podstawie wniosku złożonego przez założycieli (co najmniej 15 instruktorów lub 5 jednostek organizacyjnych) wraz z dołączonym regulaminem działania i trwa 3 miesiące od dnia złożenia wniosku.[141] Wpis określa także rozpiętość  działalności ruchu - to czy jest regionalny czy ogólnopolski. Nie może on działać jeśli jest sprzeczny z postanowieniami Statutu. Podobnie jak w przypadku poprzednich jednostek, założenie i wpisanie ogłaszane jest także w rozkazie  Naczelnika, a jeśli ruch jest regionalny taka informacja musi znaleźć się także w rozkazie odpowiedniego Komendanta Chorągwi.[142]  Sposób organizacji takiego ruchu jest określony w wewnętrznych jego regulacjach, które mogą być zawarte w konstytucji lub regulaminie. Instrukcja określa także sposób ich likwidacji, która jest jednoznaczna z wykreśleniem z rejestru Naczelnika. Może się to stać na skutek złożonego wniosku, albo postanowienia przedstawicieli ruchu, albo w momencie niewypełniania obowiązków przewidzianych w instrukcji jakimi są między innymi przedstawienie sprawozdania i planu pracy ruchu.[143] Przykładem takiego ruchu jest niedawno powstały Programowy Ruch Odkrywców. Składa się z drużyn i instruktorów z całej polski i ma promować i odkrywać dziedzictwo narodowe i wychowanie obywatelskie. Działa  w systemie rocznym i polega na: wydawaniu propozycji programowej do wykorzystania dla całej organizacji, organizowaniu warsztatów i wydarzeń. Jego podsumowaniem jest organizowany w okresie letnim Rajd Odkrywców, który ma za zadanie skupiać wszystkich biorących w nim udział i tym samym zakończyć kolejną jego edycję.

            Instytucją, która ma za zadanie skupiać te podstawowe jednostki jest hufiec. Nazwa ta, dość charakterystyczna dla organizacji harcerskich. Wywodzi się od średniowiecznych oddziałów bojowych, które razem tworzyły szyk obronny. Statut określa go jako terytorialną wspólnotę[144] co sugeruje pracę na danym terenie a na jego czele stawia Komendę. Najczęściej jest to teren powiatu, lub gminy. Sam hufiec ma obowiązki, które polegają na budowaniu rzeczonej wspólnoty, wychowywaniu kadry - drużynowych i instruktorów, inicjowaniu działań na swoim terenie i koordynację ich działań. Wprost nakazana jest także współpraca ze środowiskiem zewnętrznym reprezentowanym przez miedzy innymi władze samorządowe oraz pozyskiwanie środków materialnych na działanie. Hufiec tworzony jest przez Komendę chorągwi, która ma obowiązek wyznaczenia terenu działania po zasięgnięciu opinii zainteresowanych jednostek. Ten sam organ, może także hufiec rozwiązać, z różnych przyczyn, ale w tym wypadku musi zadbać o przydziały służbowe członków jednostki i zmienić je na najdogodniejsze dla nich.  Na podstawie  § 70 ust. 12 lit. b, d  w związku z § 33, § 52 i §53 Statutu ZHP Główna Kwatera ZHP uchwala instrukcję określającą zasady tworzenia i działania hufca.[145] Określa ona dokładnie zasady tworzenia, organizację hufca, organizację pracy, postępowanie w przypadku likwidacji oraz wykaz niezbędnych dokumentów oraz ich przykłady,

             Chorągiew też swoją nazwą nawiązuje do średniowiecznych zorganizowanych oddziałów wojsk. Statut definiuje ją jako wspólnotę hufców.[146] Jest to szczególna jednostka, bo posiada osobowość prawną.[147] Daje im to możliwość sprawnego zarządzania, stawania w konkursach możliwość bycia partnerem dla innych organizacji. Działanie i obowiązki chorągwi są analogiczne do działania hufców, obejmują jednak znacznie większy One także mają wspierać, integrować i kształcić swoich członków ale na szczeblu hufca. Jako, że posiadają osobowość prawną mają obowiązek pozyskiwania środków finansowych i materialnych które mają wspierać działania hufców. Takim działaniem może być na przykład pozyskanie jakiegoś terenu, przekształcenie go z bazę lub ośrodek z którego korzystać będzie cała chorągwiana wspólnota. Chorągiew tworzy Główna Kwatera ZHP. Aby było to możliwe należy zasięgnąć opinii poszczególnych hufców, przeanalizować faktyczne potrzeby, możliwości i zasoby materialne oraz ustalić obszar działania danej chorągwi. Obecnie mamy ich 17, większość z nich działa na terenie województw np.: Chorągiew Krakowska na terenie małopolski, Chorągiew Kielecka na terenie świętokrzyskiego a Chorągiew Dolnośląska na terenie Dolnego Śląska. Można zauważyć, że działalność chorągwi pokrywa się z podziałem administracyjnym Polski. Jednak na terenie województwa mazowieckiego działają dwie Chorągwie:  Mazowiecka i Stołeczna. Okazuje się, że stworzenie osobnej chorągwi dla harcerzy działających na terenie Warszawy było dobrym pomysłem. Usprawniło to działalność obu tych jednostek.  Likwidacja może nastąpić albo w drodze uchwały  2/3  Zjazdu Chorągwi przy obecności co najmniej ¾ delegatów albo na skutek decyzji podjętej prze Radę Naczelną ZHP na wniosek GK, która określa  szczegółowy tryb likwidacji.

            Podobnie jak w przypadku hufca, GK wydała uchwałę, która szczegółowo określa jak ma wyglądać struktura i organizacja pracy chorągwi. Także określa zasady tworzenia, struktury, postępowanie w przypadku likwidacji oraz  zasady przekazywania funkcji Komendanta.[148]

            Najwyżej położonym punktem w piramidzie struktury jest Główna Kwatera, która co prawda nie jest wymieniona w 5 rozdziale Statutu, ale niewątpliwie stanowi część struktury całej organizacji. Jest to jednostka naczelna z siedzibą w Warszawie. Odgrywa ogromną rolę w organizacji a praca na jej szczeblu uważana jest za równie prestiżową co praca drużynowego.  Główna Kwatera jest zarządem ZHP.[149] Podstawowym zadaniem zarządu jest kierowanie podległymi jednostkami i działanie na rzecz całej organizacji. W skład GK wchodzą co najmniej 3 osoby, w tym Naczelnik ZHP, Skarbnik ZHP i osoba odpowiedzialna za pracę z kadrą.[150]  Ich funkcje mają fundamentalne znaczenie dla istnienia organizacji. Naczelnik jest osobą, która ma za zadanie: kierować pracą zarządu i bieżącą działalnością, reprezentować organizację oraz zarządzać majątkiem ZHP i prowadzić gospodarkę finansową z pomocą Skarbnika.[151] Obowiązki GK szczegółowo wymienia Statut. Najważniejsze z nich to: wykonywanie zadań określonych w Statucie, uchwał Zjazdu i Rady Naczelnej, podejmowanie decyzji  dotyczących zbywania majątku, który nie należy do Chorągwi, powoływanie i likwidowanie jednostek organizacyjnych a także uchwalania regulaminów i instrukcji, które nie są zastrzeżone dla innych władz.[152]

    W strukturach Związku Harcerstwa Polskiego, zauważyć można podobieństwo do struktur Administracji Publicznej. Analizę należy rozpocząć od celu dla którego została stworzona. AP ma za zadanie służyć obywatelom i tym samym wykonywać zadania na ich rzecz. Podobnie ze strukturą ZHP, jest ona wynikiem działań mających na celu usprawnienie działania organizacji a także pomoc w ich realizowaniu przez poszczególne jednostki. Zaobserwować można zjawisko decentralizacji w obszarze działania. ZHP ma jednostki prowadzące swoją działalność na terenie całej Polski. Zakres działania chorągwi odpowiada niejako zakresowi działania województw. Taka konfiguracja ma umożliwić współpracę Stowarzyszenia z organami AP i ułatwić realnie współpracę jednostek działających na tym samym obszarze.

Podobieństwo do organów Administracji Publicznej można także zauważyć na przykładzie decentralizacji kompetencji, zadań i władz. Podobnie województwa, powiaty i gminy mają zupełnie różny zakres obowiązków, choć tutaj ważne jest to, że Jednostki Samorządu Terytorialnego mogą ze sobą współpracować, ale szczebel wyższego stopnia nie sprawuje kontroli nad szczeblem niższym. W ZHP jest inaczej, gdyż jednostki wyżej położone, mają za zadanie kontrolować pracę tych usytułowanych niżej. Kompetencje publicznoprawne w administracji są realizowane przede wszystkim przez organy administracji publicznej[153], które bardzo często przekazują je organizacjom pozarządowym takim jak na przykład ZHP. Ma to swoje korzenie w realizowaniu zasady subsydiarności, gdy cele AP będąc realizowanymi przez organizacje pozarządowe mające lepsze i efektywniejsze wykonywanie swoich zadań[154].  Odpowiedzialność za tę zasadę spoczywa na administracji.

Związek Harcerstwa Polskiego jest organizacją pozarządową. Oznacza to, że nie jest związana w żaden sposób z żadną frakcją i jest całkowicie obojętna na zmiany polityczne w kraju. Musi podporządkować się powszechnie obowiązującemu prawu i spełniać określone w ustawach wymagania. Tym samym nie jest w żaden sposób związana z jakimkolwiek organem Administracji Publicznej. Działa w ścisłej współpracy z nimi, aby móc realizować cele Statutowe, ale nie jest od nich zależne. Na podstawie przedstawionych we wcześniejszej części pracy wnioskach można zauważyć kilka podobieństw zarówno w jej organizacji jak i działaniu do struktur Administracji Publicznej. ZHP  działa w taki sam sposób, jest niezależne od wpływów politycznych tak jak Administracja.

Wszelkie przejawy działalności, muszą być objęte normami określonymi w tym wypadku przez akty prawa wewnętrznie obowiązującego, tym samym nie mogą być niezgodne z prawem powszechnym. Zauważyć można tutaj po raz kolejny dualizm w działaniu, bo jednocześnie realizując zadania wewnętrzne organizacji, organy muszą realizować normy uznawane w prawie powszechnym.

Możliwa jest także współpraca w ich realizacji, albo przekazanie części z nich do wykonania. Organizacje pozarządowe często podejmują się ich wykonywania, gdyż mogą mieć większe możliwości, pozwalające na efektywniejsze ich wykonanie[155].  Mamy tu do czynienia z zasadą subsydiarności, która zakłada pomoc innych jednostek w zakresie zadań, które nie mogą być zrealizowane bez ich pomocy.

Aby wszystkie zadania mogły być wykonywane należycie, należy zagwarantować obecność odpowiednich organów na poszczególnych szczeblach.

6.1  Władze i sposób ich wybierania

Statut ZHP poświęca Władzom osobny rozdział, jednak władze można uznać za szczególny rodzaj organu stowarzyszenia. Obligatoryjne jest ustanowienie zebrania członków, zarządu, a także komisji rewizyjnej. Istnieje dowolność w ich nazewnictwie, które pełni niejako rolę drugorzędną, gdyż istotny jest zakres ich obowiązków oraz sposób działania. Władze są to przede wszystkim organy uchwałodawcze, a ich głównym celem jest decydowanie w sprawach ważnych dla organizacji

W złożonej organizacji można ustalić zasady wybierania członków, należy jednak pamiętać o przewidywaniu możliwości odwoływania i zmian personalnych w ich składzie. Najwyższą władzą w stowarzyszeniu, jest wymieniane jako obligatoryjne – walne zebranie członków. W ZHP nosi nazwę Zjazdu. Jeśli postanowienia statutu nie stanowią inaczej, to właśnie w jego gestii pozostają niemal wszystkie decyzje dotyczące działalności stowarzyszenia[156].

Aby móc w pełni realizować swoje cele Statutowe, działalność organizacji musi opierać się na szeregu norm, które mają zapewnić nie tylko legalne jej istnienie ale i możliwość faktycznego działania. Pomóc ma w tym organizacja i rozmieszczenie poszczególnych jednostek i ich kierowników na szczeblach strukturalnych.  Najodpowiedniej jest zacząć od przedstawienia władz tej organizacji. Władze opierają się na zasadzie decentralizacji odpowiadającej szczeblom stworzonej struktury.

Władze ZHP sprawują nadzór nad działalnością odpowiednich władz niższego stopnia[157]. Co oznacza, że w razie działania niezgodnego z prawem można zawiesić działalność komendy i powołać tymczasowy organ, na wzór zarządu komisarycznego  powoływanego w razie nieefektywne działającego organu powiatu[158].

Najwyższą władzą ZHP jest Zjazd ZHP[159]. Odbywać się może w dwóch trybach: zwykłym i nadzwyczajnym. Do jego kompetencji należą decyzje dotyczące najważniejszych dla organizacji spraw, przyjmowanie strategii rozwoju, dokonywania zmian w Statucie, udziela absolutorium członkom powołanym na funkcje kierownicze oraz wybiera zarząd organizacji oraz Przewodniczącego ZHP oraz członków Centralnej Komisji Rewizyjnej i Naczelnego Sądu Harcerskiego[160]. Zjazd odbywa się raz na cztery lata i jest powoływany przez uprawnione jednostki wymienione w kolejnym artykule. Może odbyć się także na wniosek 1/3 komend chorągwi. Delegaci i sposób ich wyboru określa Ordynacja wyborcza ZHP.

Komisje Rewizyjne mogą występować na szczeblu hufcowym, chorągwianym i centralnym. Statut przyznaje im rolę organów które sprawują kontrolę nad zgodnością działalności władz oraz jednostek organizacyjnych Związku z przepisami prawa, Statutem ZHP, uchwałami Zjazdu ZHP, Rady Naczelnej oraz zjazdów chorągwi i hufców, ·a także zasadami działalności finansowo-gospodarczej ZHP. Komisje analizują coroczne sprawozdania poszczególnych jednostek, oceniając ich działalność i udzielając poszczególnym członkom absolutorium. Ma też szczególne prawo zwoływania zjazdu chorągwi lub hufca na żądanie odpowiedniej liczby osób lub też  z własnej inicjatywy.

Centralna Komisja Rewizyjna jest naczelnym organem kontrolnym ZHP i odpowiada przed Zjazdem. Jej zadaniem jest między innymi: czuwanie nad zgodnością działania wszystkich władz, kontrola nad działalnością dotycząca finansowania ZHP, opiniowania przyjmowanego budżetu i zatwierdzania jego wykonania przez GK oraz ma możliwość wydawania decyzji o nieważności uchwał innych organów. Komisja może zlecać swoje zadania Komisjom Rewizyjnym na niższych szczeblach.

Wymienione są szczegółowo w paragrafie 35 Statutu, który dzieli je na trzy poziomy: władze hufca, władze chorągwi i władze naczelne oraz wymienia je po kolei. Jest to katalog zamknięty. Wszystkie władze pochodzą z wyboru z pośród nieograniczonej liczby kandydatów i zgodnie z zasadami równego traktowania kobiet i mężczyzn[161]. Istnieje także podział na prawo wybierania i bycia wybieranym. Każde z nich opatrzone jest warunkiem pełnienia funkcji instruktorskiej i opłacenia składki członkowskiej. Bierne prawo wyborcze dopuszcza jednak  możliwość startowania na funkcję skarbników przez członków którzy nie są instruktorami, ogranicza natomiast startowanie na funkcję Komendanta chorągwi, Naczelnika i Przewodniczącego dla tych instruktorów, którzy mają stopień harcmistrza.

Istnieje zakaz łączenia funkcji, z którym możemy się spotkać na płaszczyźnie prawa administracyjnego. Wyłącza on sprawowanie dwóch funkcji we władzach, członków komend i członków komisji rewizyjnych (co jest logiczne, bo przecież nie ma sensu kontrola swojej własnej pracy) a także pełnienia podwójnych funkcji w Sądach i komisjach rewizyjnych[162].

Istotna jest także kadencyjność władz. Wprowadzenie tego postanowienia do Statutu było warunkiem niezbędnym do uczestnictwa w międzynarodowych organizacjach skautowych takich jak WOSM i WAGGGS. Polega ona na tym, że funkcje kluczowe z punktu widzenia kierowania jednostek można sprawować nie dłużej niż przez 2 kolejne, pełne kadencje[163]. Z obiektywnego punktu widzenia jest to dobre rozwiązanie. Kadencja trwa 4 lata, jeśli wybór władz odbywa się na Zjeździe Nadzwyczajnym (w trakcie jej trwania), kadencja trwa do czasu najbliższego zjazdu zwykłego[164]. Wybrany kandydat otrzymuje mandat, który jest ważny do momentu wybrania nowych władz. Istnieją też szczególne przypadki wygaśnięcia mandatu obejmujące zdarzenia takie jak: rezygnacja, wygaśnięcie członkostwa i skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne[165]. W przypadku gdy ważność traci kolejno mandat Komendanta Hufca, Komendanta Chorągwi lub Naczelnika  mandaty członków Komendy Hufca, Komendy Chorągwi i Głównej Kwatery wygasają do czasu wyboru nowych kierowników jednostek

Wybieranie władz odbywa się na podstawie zarówno postanowień  Statutu jak i Ordynacji Wyborczej uchwalonej przez Radę Naczelną ZHP. Wybory odbywają się w trybie tajnym, chyba, że wszyscy uprawnieni do głosowania zadecydują inaczej. Wybór do władz uzależnia się od liczby głosów uzyskanych kolejno największą liczbę głosów i więcej niż połowę ważnie oddanych głosów[166]. Dopuszczalne jest także przeprowadzenie wyborów uzupełniających  w przypadku uzyskania takiej samej liczby głosów biorąc pod uwagę zwykłą większość głosów. Nad przebiegiem każdego ze zjazdów hufców (decydujących w sprawach tej właśnie jednostki) czy też zbiórek wyborczych (które mają wyłonić delegatów na Zjazdy Chorągwi i Zjazd ZHP) sprawują komendanci chorągwi a w przypadku zjazdów chorągwi Naczelnik.  Ordynacja wyborcza nadaje Naczelnikowi prawo do decyzji w sprawach nierozstrzygniętych.  Każdy zjazd jest prowadzony przez przewodniczącego wybieranego przez osoby uczestniczące, lub przez prezydium i wiceprzewodniczących którzy mogą zastępować przewodniczącego[167].

Zjazdy hufca opisane w Rozdziale II Ordynacji Wyborczej ZHP.  W rozkazie komendanta hufca powinny być umieszczone wszystkie informacje w razie zwoływania zjazdu. Powinien on także zawierać dokładny termin  i miejsce (zgodnie z uznawaną praktyką) a także wykaz członków posiadających głos decydujący oraz cel zwołania zjazdu. Rozkaz powinien być opublikowany we wszystkich możliwych miejscach ( w budynku hufca, na stronie internetowej czy innych platformach) [168] nie później niż na 21 dni przed terminem zjazdu. Można także zgłosić wnioski o zmianę w liście uczestników zjazdu, jednak trzeba to zrobić niezwłocznie, aby można było je rozpatrzyć przed rozpoczęciem zjazdu[169]. Komendant jest także odpowiedzialny za to, aby informacje o terminie, miejscu  i wszystkie materiały zjazdowe trafiły do uczestników na 14 dni przed  zjazdem- może to zrobić za pośrednictwem poczty albo drogą elektroniczną[170].

Zjazd Chorągwi, któremu poświęcony jest kolejny rozdział OW jest tworzony analogicznie do zjazdu hufca, z tym że informacja dotycząca jego zwołania ma pojawić się na 28 dni przed terminem zjazdu  i musi być przekazana do Głównej Kwatery[171]. Przy wyborze delegatów na ten zjazd istotna jest liczba członków odprowadzających składki członkowskie w każdym z hufców. Bowiem na każde rozpoczęte 200 członków hufca przypada jeden mandat[172].

            Jeśli chodzi o władze naczelne to niewątpliwie najważniejszy jest Zjazd ZHP. Jest to najważniejsze wydarzenie dla harcerzy i instruktorów z punktu widzenia działania samej organizacji. Podczas Zjazdu zapadają najważniejsze decyzje, które kształtują pracę całej organizacji na kolejne lata istnienia. Informację o nim przedstawia Przewodniczący, który tym samym zobowiązuje  Radę Naczelną do określenia liczby delegatów i terminarza zbiórek[173]. Wyborów delegatów na Zjazd dokonuje się w hufcach albo w rejonach hufców. Ich ilość również zależy od liczby członków i odprowadzonych składek członkowskich – w tym wypadku jeden mandat przypada na każde rozpoczęte 500 członków.

6.2  Organy ZHP

Organy stowarzyszenia muszą być wymienione w jego statucie. Ich główną funkcją, jest zapewnienie ciągłości działania stowarzyszenia oraz zapewnienie o działalności zgodnej z powszechnie obowiązującym prawem.

Można je klasyfikować uwzględniając wiele czynników. Jednym ze sposobów, będzie podział ze względu na pełnione funkcje: uchwałodawcze, wykonawcze i kontrolne. Dwa pierwsze są elementem obligatoryjnym w procesie tworzenia i późniejszym okresie działalności. Do organów wykonawczych zaliczać będziemy zarząd i organy kontrolne. Organami uchwałodawczymi będą walne zebrania członków. Fakultatywnie, w zależności od potrzeb i struktur danej organizacji można ustanowić inne organy, których celem będzie usprawnienie jej działania. Będą to na przykład organy zajmujące się kontrolą wewnętrzną poszczególnych jednostek terytorialnych. Wszystkie inne, wykraczające poza katalog obligatoryjnych organów, muszą być ustanowione przez członków stowarzyszenia w drodze głosowania[174].

Uchwały walnego zebrania członków podejmowane są zazwyczaj przez zwykłą większość. Każdy uczestnik takiego zebrania dysponuje jednym głosem. Podczas ich trwania należy sporządzać dokładny protokół z jego przebiegu, który jest nie tylko dowodem potwierdzającym, że takie spotkanie się odbyło, ale także stanowi podstawę dalszych działań organizacji, gdyż podejmowane na nim dyskusje, głosowania zostają przekazywane organom wykonawczym. W doktrynie przeważa stanowisko, uznające przyjęte przez organy uchwały, za swoiste czynności prawne.

W przypadku, gdy brak jest organów w stowarzyszeniu, ustawa nakazuje sprawowanie nadzoru w postaci kurateli, która ma za zadanie przejąć obowiązki organu uchwałodawczego, który nie może podejmować decyzji samodzielnie z różnych przyczyn. W przeważającej liczbie powodem są sytuacje losowe[175], ale w praktyce może być to szereg innych czynników.

Każdy z nich powoływany do życia musi spełniać jasno określone cele i powstać na mocy odpowiednich uregulowań. Wszystkie natomiast mają jasno określoną funkcję i zadania. Szczegółowej analizie należy poddać najważniejsze z nich.

Rada Naczelna, jest władzą uchwałodawczą ZHP[176]. Składa się z Przewodniczącego ZHP, wiceprzewodniczących oraz 30-40 członków, jest organem, która sama decyduje o sposobie organizacji swojej pracy.  Jest ona niewątpliwie najważniejszą zaraz po zjeździe instytucją, bo w trakcie trwania swojej kadencji zajmuje się szeregiem bieżących spraw ważnych dla całej organizacji. Decyduje bowiem o systemie metodycznym oraz określa wysokość składek członkowskich. Jest też odpowiedzialna za zatwierdzanie działalności Głównej Kwatery. Jako, że składa się ona z instruktorów z całej Polski, a ich współpraca nie może się odbywać stale, pracuje w systemie zwoływania przez wymienione w statucie organy, a liczba ich spotkań nie jest określona na co najmniej 3 razy w ciągu roku[177]. W jej obradach występują z głosem o charakterze doradczym członkowie zarządu – GK, przedstawiciele Centralnej Komisji Rewizyjnej i Naczelnego Sądu Harcerskiego. Liczba jej członków każdorazowo określana jest podczas Zjazdu ZHP.

Sądy Harcerskie to także niespotykany nigdzie indziej twór, który ma takie samo znaczenie jak Komisje Rewizyjne, choć zakres ich obowiązków się różni. Wszystkie istotne elementy zawarte są Regulaminie Sądów Harcerskich, który dokładnie określa ich uprawnienia i obowiązki. Sąd harcerski rozpatruje sprawy naruszenia Statutu, uchwał lub decyzji władz ZHP przez instruktorów oraz członków ZHP pełniących funkcje instruktorskie w postępowaniu dyscyplinarnym, a także: odwołania od decyzji w sprawie zawieszenia w pełnieniu określonych funkcji oraz w prawach członka ZHP, odwołania od decyzji w sprawie zaliczenia służby instruktorskiej, inne odwołania, jeżeli wynika to z postanowień wydanych na podstawie Statutu ZHP, sprawy sporne pomiędzy instruktorami[178]. Również występują na kilku szczeblach organizacji. O ich właściwości decyduje przydział służbowy. W sprawach dotyczących komendy hufca właściwy będzie Sąd Harcerski Chorągwi.

Naczelny Sąd Harcerski to również jedyna w swoim rodzaju instytucja stworzona na podobieństwo sądów powszechnych. Statut jednak ogranicza jego jurysdykcję do orzekania w sprawach dotyczących naruszenia Statutu, uchwał i decyzji władz naczelnych. Jest także sądem odwoławczym w zakresie utraty członkostwa instruktorów. NSH jest organizacją, która decyduje o wykładni Statutu a w swoich wyrokach jest niezawisły. Ustala także regulaminy działania Sądów na niższych szczeblach .

7.      Majątek ZHP

Z definicją legalną mienia, można spotkać się w Kodeksie Cywilnym, który określa go jako własność i inne prawa majątkowe[179]. Majątek zaś jest pojęciem szerokim, gdyż w jego zakres wchodzą aktywa i prawa majątkowe. Statut ZHP uwzględniając w swoich zapisach jego obecność, tym samym potwierdzają jego posiadanie.

Źródła powstania majątku  wymienione są w Prawie o Stowarzyszeniach i zaliczają do nich: składki członkowskie, darowizny, spadki, zapisy, dochody z własnej działalności, dochody z majątku oraz środki pochodzące z ofiarności publicznej.

Zakazane jest tworzenie stowarzyszenia wyłącznie w celu zarabiania; może być to tylko działalność uboczna względem statutowej. Wszystkie dochody muszą być wydatkowane  właśnie na nią[180]. Stowarzyszenie nie może przeznaczyć swojego majątku czy dochodu na wypłatę dla swoich członków[181], których może zatrudniać w celu usprawnienia realizacji założonych celów. Zarówno dochód i majątek mogą być przeznaczone tylko i wyłącznie na cele związane z działalnością stowarzyszenia[182]. Jako podatnik, musi otrzymać numer NIP i REGON[183]. Nałożony na nie został także obowiązek prowadzenia rachunkowości, czyli systemu ewidencji, który jest prowadzony w sposób ciągły i bieżący. Ma on służyć szczególnemu rodzajowi kontroli[184].

Możliwość posiadania majątku przez stowarzyszenia niebywale należy do przywilejów. Osobowość prawną nadawał mu już Prezydent w 1932 r.[185] Otwierało to drogę do przyjmowania darowizn oraz nabywania majątku. Z perspektywy organizacji zajmującej się wychowaniem dzieci był to jeden z najbardziej korzystnych zapisów w tamtej regulacji.  Dzięki temu, można było nabywać tereny, które służyły za ośrodki dla dzieci i młodzieży, pozwalały na tworzenie siedzib jednostek organizacyjnych i dawały możliwość wykorzystywania ich do celów zarobkowych.

Majątkowi poświęcony został 10 rozdział Statutu ZHP, który definiuje go jako  fundusze, składniki majątkowe i prawa. Powstaje  ze składek członkowskich, darowizn, zapisów i spadków, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku Związku, dochodów z ofiarności publicznej oraz dotacji i innych środków przekazanych na prowadzenie zadań i akcji zleconych przez organy publiczne lub inne podmioty[186].            Majątek wspólny określa się jako pozostający w dyspozycji chorągwi oraz ten w dyspozycji GK[187]. Ważne jest także wyłączenie odpowiedzialności ZHP za zobowiązania poszczególnych chorągwi a także wyłączenie odpowiedzialności chorągwi za zobowiązania ZHP[188]. Zbycie i obciążenie nieruchomości należącej do chorągwi wymaga zgody GK. W przypadku wyrażenia zgody, Głównej Kwaterze przysługuje prawo pierwokupu[189].

Składka członkowska to zarówno podstawowa składka członkowska o ustalonej wysokości przez Radę Naczelną, ale także składka dodatkowa zadaniowa, która ma pokryć koszty uczestnictwa w jakimś wydarzeniu, np. zakwaterowania czy wyżywienia podczas Harcerskiej Akcji Letniej[190].

Działalność organizacji i podejmowanie niektórych działań nie byłoby możliwe bez składania potrzebnych oświadczeń woli. W tym wypadku uprawnieni do tego są  odpowiednio komendant chorągwi i skarbnik chorągwi albo Naczelnik ZHP i Skarbnik ZHP, działający łącznie. Wymaga się w tym wypadku formy pisemnej pod rygorem nieważności[191].

Choć jest to mało powszechna praktyka w jednostkach mniejszych, możliwe jest zatrudnianie do obsługi na przykład biura czy księgowości osób na podstawie stosunku pracy w imieniu pracodawcy występuje odpowiednio komendant chorągwi albo Naczelnik ZHP[192]. W stosunku do Naczelnika będzie nim Przewodniczący ZHP. Czasami jest to po prostu najbardziej korzystne rozwiązanie dla danej jednostki.

ZHP i chorągwie mogą prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie jako dodatkową w stosunku do działalności pożytku publicznego.  Takie rozwiązania są bardzo popularne, gdyż obok statutowej działalności zajmują się czymś, co pozwala im utrzymać płynność finansową. Przykładem takiej działalności będzie na przykład prowadzenie hotelu, który dla harcerzy jest darmowy, albo bardzo tani i wykorzystywany jest podczas różnych harcerskich wydarzeń. Przez resztę czasu można wynajmować pokoje osobom prywatnym. Należy podkreślić, że działalność gospodarcza i finansowa ZHP i chorągwi jest prowadzona na podstawie budżetu obejmującego rok kalendarzowy[193]. Instytucja budżetu jest podobna do tej, na której opiera się działanie państwa. Musi być uchwalana według określonych procedur i musi obejmować kompleksowo działalność organizacji.

8.      Kierunki zmian  w świetle projektu ustawy o harcerstwie

            Z biegiem lat, naturalnym zjawiskiem jest ewolucja prawa. Nie ominęła ona także działań ruchu skautowego. Wywodzi się z prawa zwyczajowego, a obecnie jego funkcjonowanie jest wpisane w normy prawa powszechnie obowiązującego. Można zauważyć, że w tym momencie ZHP funkcjonuje na podstawie szeregu różnych unormowań rozlokowanych w różnych aktach prawa. Instruktorzy harcerscy i jego entuzjaści podjęli próbę połączenia znanych dotąd rozwiązań ujęcia w tekście jednej ustawy, która miałaby się przysłużyć do modernizacji wszystkich organizacji, które zajmują się działalnością harcerską. Niestety ostatnia próba została podjęta w 2013 roku i póki utknęła w „martwym punkcie”. Przygotowany projekt zakładał zmiany w ustawach: o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej z dnia 21 listopada 1967r., Karty Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982r., o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982r., o systemie oświaty z dnia 1 września 1991r., o lasach z dnia 28 września 1991r., o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej z dnia 25 października 1991r.,  o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003r., o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005r., o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006r. i ustawę o bezpieczeństwie imprez masowych z 20 marca 2009r.. We  wszystkich wymienionych aktach odnaleźć można było wzmianki, dotyczące działalności harcerskich organizacji, które nie były wymienione wprost, ale można je było zaliczyć do występujących w nich „organizacjach społecznych”, „organizacjach pozarządowych” czy „stowarzyszeniach”. Ta regulacja miałaby na stałe wprowadzić pojęcie działalności harcerskiej do polskiego porządku prawnego.

            Projekt ustawy ma regulować: zasady prowadzenia takiej działalności, współpracy z organami administracji publicznej, uzyskiwania statusu organizacji harcerskich oraz sprawowania nad nimi nadzoru[194]. Definiuje ją jako działalność wychowawcza, otwarta na wszystkich bez względu na rasę czy wyznanie, oparta na zasadzie dobrowolności i apolityczności[195], która działa na wymienionych następnie zasadach odwołujących się do podstaw patriotyzmu, działania na rzecz społeczności a także rozwoju i doskonalenia członków.  Ten sposób ujęcia organizacji można uznać za najbardziej trafny z obiektywnego punktu widzenia. Podkreślenie idei otwartości i niewykluczania z niej nikogo jest istotne z punktu widzenia osoby nie mającej na co dzień do czynienia z harcerstwem, bo dla instruktorów i członków jest to rzecz zupełnie naturalna. Wymieniona w projekcie i zdefiniowana została także metoda harcerska, jako sposób, który ma się pozytywnie przyczynić do procesu wychowania przy pomocy narzędzi jakimi w jej świetle będą: Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, naukę w działaniu, system małych grup oraz program[196].

            Przewiduje także założenie specjalnego rejestru takich organizacji prowadzonego przez ministra właściwego do spraw oświaty, co wydaje się logiczne jeśli chodzi o podmioty, które mają kształtować młodych ludzi[197]. Zakłada także dwa rodzaje działalności: organizacja harcerska i ogólnopolska organizacja harcerska. Ich wielkość, staż działania i struktura decyduje o tym do której grup będą należeć. Zakłada także zwolnienie z opłat w procesie rejestracji[198]. Organ prowadzący rejestr miałby także sprawować nadzór nad prowadzeniem takich działalności oraz mieć prawo do żądania sprawozdań i informacji o podejmowanych przezeń działań[199]. Bardzo pozytywnym elementem, budzącym entuzjazm wśród większości instruktorów byłoby prawo do otrzymywania subwencji z budżetu państwa[200]. Oczywiście instytucja dotacji i wsparcia finansowego nie jest obca organizacjom, jednak odbywa się na innych zasadach, najczęściej bowiem muszą się o nie ubiegać przez startowanie w konkursach i przedstawianie projektów. W ten sposób organizacje miałby pewne źródło utrzymania, które pozwoliłoby na działalność statutową, ale także nie odbierałoby to prawa do ubiegania się o inne środki znane z dotychczasowej praktyki[201]. Z jednej strony, jest to bardzo wygodne rozwiązanie i tak naprawdę przyczyniłoby się w większości przypadków na korzyść dla działania organizacji, jednak  biorąc pod uwagę sytuację gospodarczą  byłoby to kolejnym obciążeniem dla państwa. Stawia to także pod znakiem zapytania apolityczności i neutralności danych organizacji, bo mimo wszystko byłaby w pewien sposób zależna od niego. Aby opracować najlepszą metodę na rozwiązanie tego problemu, należy podjąć szereg badań, które zobrazują w jaki sposób można zrobić to najlepiej,  czy w ogóle istnieje taka możliwość, a jeśli tak – to jaka opcja będzie optymalna.

            Projekt przewiduje zmianę kilku innych ustaw i tym samym wpisuje w polski porządek prawny pojęcie organizacji harcerskiej, nadając im obowiązek do wykonywania zadań w zakresie edukacji dla bezpieczeństwa[202], czy przyznaje prawo do składania wniosków o dofinansowanie działalności sportowej[203]. Z punktu widzenia instruktora bardzo przydatny jest zapis, który mówi, że organy administracji publicznej, do których zaliczamy na przykład szkoły mają stwarzać warunki do wykonywania zadań, które wspierają działalność oświatową[204]. Rozwiązanie to byłoby znacznym ułatwieniem dla tych, którzy swoją działalność mogliby realizować faktycznie w budynkach szkół, które niestety nie zawsze są chętne do współpracy, albo żądają za to zapłaty, na którą drużyna nie sobie pozwolić. Oczywiście, można z tym problemem walczyć na różne sposoby, ale mimo wszystko to właśnie budynek szkoły jest miejscem znanym i zapewniającym odpowiednie warunki sanitarne do działania harcerskich drużyn.

Kolejnym ułatwieniem jest pomysł nieodpłatnego użyczania terenów lasów[205], na których można organizować różne formy zajęć. Harcerze walczą z mitem „krótkich spodenek i biegania po lesie”, ale mimo wszystko wiele osób zapytanych o najlepsze miejsce na wyjazd harcerski uznają właśnie las. Korzenie tego umiłowania do lasów znajdują się w idei puszczaństwa, czyli życia w zgodzie  z naturą.

Dość pożądanym postulatem w harcerskim środowisku jest uznawanie przez państwo organizowane przez Harcerskie Grupy Ratownicze, albo Harcerskie Szkoły Pierwszej Pomocy organizowane na podstawie obowiązujących w kraju standardów kursy i uzyskane na nich kwalifikacje do pomocy przy zabezpieczeniu medycznym podczas imprez masowych[206]. Stworzone zaplecze ludzkich umiejętności ale także i sprzętu niektórych środowisk może śmiało konkurować z profesjonalnymi ratownikami, jednak te umiejętności nie są dostatecznie wykorzystywane. Dzięki takiej regulacji istnieje możliwość wykorzystania odpowiednio przeszkolonych ludzi do nieodpłatnej pomocy przy zabezpieczeniach wydarzeń, co niewątpliwie jest idealnym sposobem na realizowanie misji i działaniem na rzecz społeczeństwa.

            Istotnym jest także założenie o nadaniu prawa do używania symbolu Krzyża Harcerskiego[207]. Symbole są bardzo istotne, szczególnie jeżeli chodzi o polskie harcerstwo. Krzyż nawiązuje do tradycji i historii, wzorowany na odznaczeniu wojskowym Virtutti Militari, jest unikatowym elementem tożsamości harcerzy w skali całego świata.

Projekt nie jest publikacją obszerną pod względem merytorycznym. O wiele dłuższe jest jego uzasadnienie, które ma na celu przybliżenie problematyki osobom zupełnie niezwiązanym z organizacjami harcerskimi i w skrócie wyjaśnia najważniejsze jego elementy. Przytacza także historię ruchu skautowego na przestrzeni lat. Wymienia także trzy podstawowe cele ustawy jakimi jest: zdefiniowanie działalności harcerskiej, zacieśnianie współpracy między nimi a organami państwa oraz zapewnienie stabilizacji finansowej. Motywuje je wartościami Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego oraz dotychczasowym wkładem członków w życie społeczeństwa. Informuje o tym co się stanie, gdy do takich uregulowań nie dojdzie zakładając przy tym zapaść harcerstwa. W tym wypadku to stwierdzenie wydaje się nieco przesadzone, w perspektywie rosnącej liczby członków i projektów realizowanych w ostatnich latach. Każdy z proponowanych artykułów został odpowiednio umotywowany co potwierdza celowość zawierania takich artykułów.

            Roczna kwota subwencji budżetowej miałaby wynosić od 16 do18 mln złotych (lecz odnosi się to do wskaźników sprzed trzech lat, więc nie można zakładać, że postanowienie to pozostałoby w niezmienionej formie). Wydaje się naturalnym, że ta kwestia będzie wzbudzać najwięcej emocji wśród obradujących. Można przypuszczać, że jest to jeden z powodów dla których ustawa jak dotąd nie weszła w życie.  Należałoby także dokonać zmian w niektórych aktach wykonawczych, tak, aby można było umieścić wzory odpowiednich wniosków np. o uzyskanie statusu organizacji harcerskiej oraz o możliwości otrzymania subwencji[208].

            Ujmując rzecz w sposób możliwie obiektywny dla instruktora ZHP, projekt ten byłby naprawdę pomocnym rozwiązaniem nie tylko dla samej organizacji, ale i dla organów administracji państwa, która w ten sposób miałaby zapewnienie co do takiej współpracy. Należy pamiętać, że obie te struktury sprowadzają się do służby społeczeństwu. Można domniemywać, że takie uregulowania usprawniłyby pracę ich obu. Niewątpliwie wywołałoby to w większości pozytywne skutki. Z drugiej zaś strony nie można wymagać, żeby organizacja pozarządowa stała się zależna w jakikolwiek sposób od państwa. Subwencja na pewno pomogłaby w stabilizacji organizacji, ale niestety mogłaby być uznana za przejaw niesprawiedliwości społecznej, bo wykluczałaby innym organizacjom możliwość dopominania się o środki finansowe. Takie rozwiązanie motywowane jest specyfiką i unikalnością tej działalności, która stwarza podstawy do postulowania o ten przywilej.

            Jak dotychczas projekt nie wszedł w życie i nie zapowiada się aby prace nad nim miały posuwać się dalej. Czy jest to dobre rozwiązanie, czy nie zostawiam jako przedmiot własnych rozważań. Można powiedzieć, że trzeba czekać na to co przyniesie czas i jakie rozwiązania nam zaproponuje. Z rozwiązaniami w postaci osobnej ustawy czy bez, harcerstwo nadal będzie istnieć i działać na podstawie swoich skautowych fundamentów. Z pewnością będzie wypełniać powierzoną mu misję bez względu na przyznanie dotacji.

Wnioski końcowe

Wywodząca się z kilkusetletniej tradycji organizacja oparta na skautingu zapoczątkowanym przez Roberta Baden-Powella jest niewątpliwie bardzo ważnym elementem w życiu społeczeństwa na terenie całego kraju. Jest także pewnego rodzaju „gratką” dla administratywistów pod względem złożoności jej struktury i organizacji. Jej unikatowa formuła, niezwykle złożona i różnorodna, może bowiem być podstawą do stworzenia zupełnie nowych, rewolucyjnych refleksji z punktu widzenia Nauki Administracji i Prawa Administracyjnego.

Stworzona na podstawie ruchu skautowego, nie mogła zostać przyjęta na ziemie polskie bez dokonania pewnych modyfikacji, koniecznych ze względu na uwarunkowania kulturowe, polityczne i historyczne. Z początku była tylko nieformalnym ruchem sympatyków, z biegiem czasu powiększała się i ulegała kolejnym zmianom w swojej strukturze. Ewolucja ta, dała podstawę do stworzenia pierwszych unormowań dotyczących  stowarzyszeń w kilka lat od rozpoczęcia jej działalności, bo już w 1919 roku. Należy także podkreślić, że oprócz struktury ZHP zmieniały się także jego zasadnicze role w społeczeństwie. Pomimo rzeczonych zmian, jego nadrzędny cel, jakim jest wychowanie młodego człowieka pozostał w niezmienionej formie do dnia dzisiejszego. Wszechstronność jego działania można było zauważyć z biegiem lat; podczas wojny, kiedy to jego głównym zadaniem było wspieranie młodych ludzi walczących o Niepodległość, a w latach późniejszych ogromny wpływ na proces odbudowy państwa. Idea pracy na rzecz społeczeństwa i poświęcenie dla drugiego człowieka będą zawsze pożądane. Pomimo różnych zawirowań w latach komunizmu, które zaprzeczały podstawom jego istnienia; po przeprowadzeniu odpowiednich zmian: restrukturyzacji i nowego sposobu zarządzania nadal pełni istotną rolę w życiu społeczeństwa.

 Organizacja stanowi nie lada ciekawostkę dla wszystkich związanych z Nauką Administracji oraz Prawem Administracyjnym. Jest niesamowicie złożona, a jego struktura i funkcjonowanie jest swego rodzaju hybrydą prawa powszechnego i prawa wewnętrznie obowiązującego. Oparta jest o szereg norm prawnych, ale nadaje szczególne znaczenie ideom na których się opiera. Bazuje na założeniach prawa powszechnego; działa na jego podstawie i w jego granicach, tworząc tym samym w swoich strukturach równoległy system organizacji i działania. System ten mógłby się z pozoru wydawać niepotrzebny, jednak ze względu na występowanie tylu czynników charakterystycznych dla organizacji skautowych (mam na myśli zbudowany system stopni instruktorskich oraz szereg procesów niezbędnych do realizacji Misji ZHP i potrzebnych w procesie wychowywania) jest on całkowicie uzasadniony.

Jego działanie opiera się na źródłach prawa powszechnego, jednak nadaje kluczową rolę regułom wywodzącym się z prawa zwyczajowego. Znaczenie tych norm jest szczególnie podkreślone w tekście Statutu, który jest podstawą jego działania. Choć Statut jest wymogiem niezbędnym z punktu widzenia ustawy, jest elementem spełniającym podwójną rolę, gdyż tym samym spełnia funkcję podstawową dla funkcjonowania wnętrza organizacji.

Niebywale ważną rolę, organizacja przypisuje swoim członkom. Co prawda, bez aktywnych obywateli nie miałaby racji bytu, ze względu na to, że swoje działanie opiera na pracy wolontariuszy. Nadaje im szczególne uprawnienia, wykraczające poza podstawowe schematy wykorzystywane w podobnych organizacjach. W sposób szczególny gratyfikuje ich aktywną postawę i osiągnięcia nie tylko na rzecz organizacji, ale na rzecz rozwoju samych członków.

Podstawową Misją ZHP jest wychowywanie młodego człowieka i wspieranie go w jego rozwoju. W czasie wojny ich praca polegała na wychowaniu młodych ludzi, którzy mieli się realnie przyczynić do rozwoju kraju. Obecnie, nie musi już pokazywać jak należy walczyć o niepodległość, ale nadal musi kształtować postawy obywatelskie oraz świadomość społeczną dzisiejszych czasów.

Struktura ZHP jest niesamowicie złożona i można ją porównać do struktury AP. Działają na podobnych zasadach, w granicach tego samego prawa a ich głównym celem jest służba względem jej uczestników. Tym samym przyczyniają się do wzrostu efektywności pracy i funkcjonowania organizacji. Przez swoje władze i organy, które także wywodzą się z zasady demokratycznego państwa prawa, realizują swoje cele w zupełności. Podobieństwo można zauważyć także w kompetencjach ich organów.

Możliwość posiadania i zarządzania swoim majątkiem daje zupełnie nowy wachlarz perspektyw do działania narzucając tym samym ściśle określone procedury i wymagania związane z zagadnieniami finansowymi. Pozwala to na jeszcze dokładniejszą kontrolę działań ZHP i wzmacnia pozycję jego marki.

Razem z ewolucją prawa powszechnego, naturalnym jest jego dalszy rozwój. W tym momencie ZHP urosło do rangi ogromnego stowarzyszenia, które realnie może przyczynić się do zmian w życiu społeczeństwa. Projekt ustawy o działalności harcerskiej, jest niejako potwierdzeniem praw już nabytych, a także stworzeniem zupełnie nowych możliwości działania i rozwoju. Zmiana z pewnością przyczyniłaby się do umocnienia pozycji tego stowarzyszenia i stworzyłaby zupełnie nowe możliwości działania.

Istotne są tutaj wszystkie podobieństwa do Administracji Publicznej. Zauważyć je można zarówno w podstawach działania, schematach funkcjonowania i sposobie organizacji. Rozwinięcie na taką skalę swojej działalności było niezbędne przy takiej rozpiętości działania. Nie powinien więc nikogo dziwić fakt opierania się na jedynej organizacji o tak samo szerokim zasięgu, z równie rozbudowanym zakresem działań i kompetencji jakim jest Administracja Publiczna. Działające w niej systemy sprawdzają się jak widać w innych strukturach, które różnią się od niej z wiadomych względów. Wspólne będą też cele, ale różnić się będą zakresem swojej działalności.

ZHP liczy obecnie około 100 tysięcy członków w swoich szeregach. Kilkusetletnia tradycja jest nadal podtrzymywana przez działanie, które nie mogłoby się odbywać gdyby nie było uregulowane prawem powszechnie obowiązującym. Tym samym realizuje działania na rzecz swoich członków, ale także na rzecz społeczeństwa. Niebywale ważną rolę odgrywa tutaj prawo, które w połączeniu z ideą i Misją tworzy niespotykaną w polskim porządku prawnym hybrydę, która jest jedynie potwierdzeniem tego, jak ważna jest rola Administracji Publicznej.

Wykaz wykorzystanych publikacji:

1.      Barański Robert, Olejniczak Anna Fundacje i stowarzyszenia, Współpraca organizacji pozarządowych z administracją publiczną, Warszawa 2012.

2.      Blicharz Jolanta Udział polskich organizacji pozarządowych w wykonywaniu zadań administracji publiczne, Kolonia Limited 2005.

3.      Blicharz Jolanta Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie Komentarz, Warszawa 2012.

4.      Cyman Damian, Zaręba – Cyman Aleksandra Fundacje i stowarzyszenia – prawny i podatkowy instruktaż funkcjonowania z wzorcową dokumentacją, Gdańsk 2013.

5.      Czapliński Czesław, Bolek Juliusz Erazm Adwokaci w walce o sprawiedliwość, Polski Instytut Wydawniczy 2004.

6.      Dunajewska Zofia Źródła prawa administracyjnego (w:) Małgorzata Stahl (red.) Prawo administracyjne, Warszawa 2013 s. 229.

7.      Góralczyk Wojciech jun. Podstawy prawa, Warszawa 2009.

8.      Koźniewski Kazimierz I zawsze krzyż oksydowany… , Warszawa 2003.

9.      Lang Jacek Pojęcie źródeł prawa (w:) Marek Wierzbowski (red.) Prawo administracyjne, Warszawa, 2015.

10.  Marszałek Katarzyna Wybór źródeł do dziejów ZHP. Tom I, Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918-1944), Kraków  2014.

11.  Mucha Monika Organizacje pożytku publicznego, fundacje i stowarzyszenia w roli podatnika, Wrocław 2012.

12.  Morawski Lech Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2012.

13.  Moroń Dorota Wolontariat w trzecim sektorze – prawo i praktyka, Wrocław 2009.

14.  Możdżeń – Marcinkowski Michał Wprowadzenie do prawa administracyjnego (w:) A. Jaroszyński, M. Możdżeń-Marcinkowski (red.) Podstawy prawa administracyjnego, Warszawa 2014.

15.  Nowacka Ewa Ustrój Administracji Publicznej, Warszawa 2000.

16.  Polaszewski Ryszard Historia harcerstwa w pigułce, (w:) Miesięcznik Instruktorów ZHP Czuwaj! Wyd. 5, Warszawa 2011, s. 14-23.

17.  Sójka – Zielińska Katarzyna Historia prawa, Warszawa 2009 r.

18.  Szypulski Zenon Prawo o stowarzyszeniach, Poznań 1997.

                                                 

Akty prawa:

1.      Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006r. Nr 200, poz. 1471 oraz z 2009 r. Nr 114, poz. 946).

2.      Ustawa Prawo o Stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989r. ( Dz. U. z 1989 r. Nr 20 poz. 104 ze zm.)

3.      Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 96 poz.873 ze zm.)

4.      Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991r. (Dz. U. z 1991 r. nr 95 poz. 425 ze zm.)

5.      Ustawa o Krajowym Rejestrze Karnym z dnia 24 maja 2000r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 50 poz. 580 ze zm.)

6.      Ustawa o z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym Dz. U. z 1998 r. Nr 91 poz. 578 ze zm.)

7.      Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym z dnia 20 sierpnia 1997r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 121 poz. 769 ze zm.)

8.      Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w przedmiocie przepisów wykonawczych do dekretu z dnia stycznia 1919r.( Dz. U. z 1920 r. nr 19 poz. 100).

9.      Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z  1932 r. nr 94 poz. 808).

10.  Zarządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 1936 r. o nadaniu statutu stowarzyszeniu "Związek Harcerstwa Polskiego" (M.P. z 1936 r. nr 92 poz. 173).

11.  Dekret o Stowarzyszeniach z dnia 3 stycznia 1919r. (Dz. Pr. P. P. z 1919 r. nr 3 poz. 88).

12.  Ustawy z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9 poz. 59, Dz. U. z 2015 r. poz. 583, 1062, 1087, 1199, 1274).

13.  Rozkaz L1/11 z dnia 22 maja 1911r., podpisany przez Andrzeja Małkowskiego.

14.  Uchwała XXXIII Zjazdu ZHP wprowadzająca zmiany do Statutu ZHP.

15.  Uchwała XXXIII Zjazdu ZHP w sprawie 100-lecia skautingu i 100-lecia harcerstwa.

16.  Statut ZHP z uwzględnieniem zmian wprowadzonych przez XXXVII Zjazd Nadzwyczajny ZHP w dniu 4 grudnia 2011r.

17.  Uchwała nr 81/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 18 maja 2013 r. w sprawie podstawowej składki członkowskiej.

18.  Załącznik do Uchwały Głównej Kwatery ZHP nr 52/2015 z dnia 5 marca 2015r. Instrukcja funkcjonowania ruchów programowo- metodycznych.

19.  Załącznik nr 1 do uchwały nr 40/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003 r- System stopni harcerskich.

20.  Uchwała nr 40/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 6 marca 2011 r. w sprawie systemu stopni instruktorskich.

21.  Instrukcja Tworzenia  i działania gromady, drużyny, kręgu i klubu specjalnościowego.

22.  Uchwała Głównej Kwatery ZHP nr 41/2006 z dnia 10 października 2006 w sprawie zatwierdzenia „Zasad tworzenia i działania hufca”.

23.  Uchwała Głównej Kwatery ZHP nr 55/2003 z dnia 15 kwietnia 2003 r. w sprawie zatwierdzenia "Zasad tworzenia i działania chorągwi".

24.  Załącznik nr 1 do Uchwały nr 23/XXXVIII/2015 Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP z dnia 15 marca 2015 r.  Regulamin pracy komisji rewizyjnych ZHP.

25.  Załącznik do Uchwały nr 12/XXXVI Naczelnego Sądu Harcerskiego ZHP z dnia 8 czerwca 2013r. Regulamin Sądów Harcerskich ZHP.

26.  Uchwała nr 6/XXXVIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 12 stycznia 2014 r. - Ordynacja wyborcza ZHP.

Orzeczenia:

1.      Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 1992 r. sygn. I ACr 130/92.

---

[1]R. Polaszewski Historia harcerstwa w pigułce (w:) Miesięcznik Instruktorów ZHP Czuwaj! Wyd. 5/2011, s. 14.

[2]Rozkaz L1/11 z dnia 22 maja 1911r., podpisany przez Andrzeja Małkowskiego.

[3]K. Koźniewski I zawsze krzyż oksydowany…, Warszawa 2003, s.15.

[4]K. Marszałek Wybór źródeł do dziejów ZHP. Tom I, Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918-1944), Kraków  2014, s.39.

[5]K. Koźniewski, op. cit., str. 65.

[6]K. Marszałek, op.cit., str. 39.

[7]J.w.

[8]Dekret o Stowarzyszeniach z dnia 3 stycznia 1919 r. (Dz. Pr. P. P. z 1919r.  nr 3 poz. 88).

[9]Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w przedmiocie przepisów wykonawczych do dekretu z dnia stycznia 1919 r. (Dz. U. z 1920r.  nr 19 poz. 100).

[10]J.w.

[11]R. Polaszewski, op. cit., str.16.

[12]Art.1 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. 1932 nr 94 poz. 808).

[13]Zarządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 1936 r. o nadaniu statutu stowarzyszeniu "Związek Harcerstwa Polskiego" (M.P. 1936 nr 92 poz. 173).

[14]Uchwała XXXIII Zjazdu ZHP wprowadzająca zmiany do Statutu ZHP.

[15]Uchwała XXXIII Zjazdu ZHP w sprawie 100-lecia skautingu i 100-lecia harcerstwa.

[16]C. Czapliński, J. E. Bolek Adwokaci w walce o sprawiedliwość, Polski Instytut Wydawniczy 2004, s. 7.

[17]L. Morawski Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2012 , s. 21.

[18]K. Sójka – Zielińska Historia prawa, Warszawa 2009, s. 15.

[19] K. Sójka – Zielińska, op. cit., s. 15.

[20] L. Morawski, op. cit., s. 28-36.

[21] M. Możdżeń – Marcinkowski Wprowadzenie do prawa administracyjnego (w:) Podstawy prawa administracyjnego , Warszawa 2014.

[22] W. Góralczyk jun. Podstawy prawa, Warszawa 2009, s. 13.

[23] L. Morawski, op. cit., s. 49.

[24] J.w.

[25] L. Morawski, op. cit., s. 51.

[26] J.w.

[27] J.w.

[28] W. Góralczyk jun., op. cit., s. 19.

[29] W. Góralczyk jun., op. cit., s. 52.

[30] J.w.

[31] W. Góralczyk jun., op. cit., s. 55.

[32] J.w.

[33]W. Góralczyk jun., op. cit., s. 56.

[34]Ibidem, s. 58.

[35]J. Lang Pojęcie prawa administracyjnego (w:) Prawo administracyjne,  Warszawa 2013.

[36]J.w.

[37]Art. 10 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o Stowarzyszeniach (Dz. U. z 1989 r. nr 20 poz. 104, Dz. U. z 1996 r. nr 27 poz. 118,  Dz. U. z 2003 r. nr 96 poz. 874, Dz. U. z  2015 r. poz. 1923).

[38] Paragraf 1 pkt. 1 Statutu ZHP.

[39] Art. 92c  ust.5 Ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1991 r. Nr 95 poz. 425).

[40] Paragraf  26 pkt. 2 Statutu ZHP.

[41] Art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964r. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 1964r. Nr 9 poz. 59, Dz. U. z 2015 r. poz. 583, 1062, 1087, 1199, 1274).

[42] L. Morawski Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2012, s. 91.

[43] J. Lang Pojęcie źródeł prawa (w:) Prawo administracyjne, Warszawa 2015,  s. 30.

[44] Art.12 Konstytucji RP

[45] J. Lang Pojęcie źródeł prawa (w:) Prawo administracyjne, Warszawa 2015  s.30.

[46] P. Suski Stowarzyszenia i fundacje, Warszawa 2011, s. 38.

[47] P. Suski op. cit., s. 168.

[48] L. Morawski, op. cit., s. 92.

[49] Z. Dunajewska Źródła prawa administracyjnego (w:) Prawo administracyjne, Warszawa 2013 s. 229.

[50] J.w

[51] J.w.

[52] J.w.

[53] Art. 57 Konstytucji RP.

[54] Ibidem, art. 58.

[55]Art. 1 Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o Stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989r. (Dz. U. z 1989 r. nr 20 poz. 104 ze zm.).

[56]Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r.  nr 96 poz. 873 ze zm.).

[57] Paragraf 4 pkt. 2 Statutu ZHP.

[58] Paragraf 53 Statutu ZHP.

[59] Ibidem, Paragraf 31 pkt.2.

[60] Ibidem, Paragraf 34 pkt.5.

[61] Art. 9 Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o Stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989r. (Dz. U. z 1989 r. nr 20 poz. 104 ze zm.).

[62] P. Suski, op. cit., s. 63.

[63] Ibidem, s. 64.

[64] D. Moroń Wolontariat w trzecim sektorze – Prawo i praktyka, Wrocław 2009, s. 26.

[65] P. Suski, op. cit., s. 68.

[66] Z. Szypulski, Prawo o stowarzyszeniach, Poznań 1997, s. 43.

[67] P. Suski, op. cit., s. 69.

[68] Ibidem, s. 71.

[69] Ibidem, s. 69.

[70] Ibidem, s. 68.

[71] P. Suski, op. cit., s. 178.

[72] Postanowienie NSA z dnia 20 listopada 1989 r. (II SA 848/81, ONSA 1981 2 poz. 118).

[73] P. Suski, op. cit., s. 70.

[74] Ibidem, s. 70.

[75] Ibidem.

[76] Ibidem.

[77] P. Sarnecki Prawo o stowarzyszeniach – komentarz, Zamykacze 2000, s. 191.

[78] D. Cyman, A. Cyman Fundacje i stowarzyszenia, Gdańsk 2013, s. 63.           

[79]Art. 1 Statutu ZHP.

[80]Internetowy Słownik Języka Polskiego, pojęcie słowa patriotyzm http://sjp.pl/patriotyzm (dostęp 14.05.2016r.)

[81]Paragraf 15 ust. 2 Statutu ZHP.

[82] D. Cyman, A. Zaręba-Cyman, op. cit., s. 74.

[83] P. Suski, op. cit., s.66.

[84] Ibidem, s. 68.

[85] D. Moroń, op. cit., s. 30.

[86] Ibidem.

[87]Rozdział 4 Statutu ZHP.

[88]P. Suski, op. cit., s. 222.

[89] J.w.

[90] J.w.

[91]Paragraf 16 ust.1 Statutu ZHP.

[92]Ibidem, Paragraf 16 ust.2.

[93]Punkt 2 Uchwały nr 81/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 18 maja 2013r. w sprawie podstawowej składki członkowskiej.

[94] Paragraf 19 Statutu ZHP.

[95]Ibidem,  Paragraf 20.

[96] P. Suski, op. cit., s. 233.

[97] Ibidem, s. 236.

[98] P. Suski, op. cit., s. 233

[99] Ibidem, s. 238.

[100] Art. 2 ust.3 Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o Stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989r. (Dz. U. z 1989 r. nr 20 poz. 104 ze zm.)

[101] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 1992 r. sygn. akt I ACr 130/92.

[102] Pkt. 30 Regulaminu spraw członkowskich w ZHP.

[103]Paragraf 24 Statutu ZHP.

[104]Ibidem, Paragraf 25.

[105]Ibidem, Paragraf 26.

[106]Ibidem, Paragraf 27 ust. 6.

[107]Pkt. 3 Uchwały Nr 21/XXXVIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 25 kwietnia 2015 r. w sprawie zasad ponownego ubiegania się o członkostwo ZHP.

[108]Ibidem, Pkt. 4-8 .

[109]Paragraf 17 ust. 3 Statutu ZHP.

[110] Załącznik nr 1 do uchwały nr 40/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003r. - System stopni harcerskich.

[111] Uchwała nr 40/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 6 marca 2011r. w sprawie systemu stopni instruktorskich.

[112]Uchwała nr 40/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 6 marca 2011r. w sprawie systemu stopni instruktorskich

[113]Paragraf 2 ust.2 Statutu ZHP

[114]Paragraf 2 ust. 3 Statutu ZHP

[115] Paragraf 2 pkt 1 Statutu ZHP.

[116] Ibidem, Par 3 pkt 1.

[117]Ibidem,  Paragraf 3.

[118] Ibidem, Paragraf 4.

[119] Ibidem, Paragraf 13 ust. 1.

[120] Paragraf 3 ust. 3 Statutu ZHP.

[121]Ibidem, Paragraf 4 ust. 1.

[122] Ibidem, Paragraf 4 ust. 2.

[123] Ibidem, Paragraf 5 ust. 1.

[124] Paragraf 5 Statutu ZHP.

[125] Ibidem, Paragraf 6.

 [126]Załącznik do uchwały nr 25/XXXV  Rady Naczelnej ZHP  z dnia 15 listopada 2008r. - Komentarz do Prawa Harcerskiego.

[127] E.J. Nowacka, Administracja publiczna – podmiotowy i przedmiotowy zakres pojęcia (w:) Ustrój Administracji Publicznej, E.J. Nowacja (red.), Warszawa 2000, s. 15.

[128] E.J. Nowacka, op. cit., s. 16 i n.

[129] J.w.

[130] P. Suski, op. cit., s. 25.

[131] Z. Szypulski, Prawo o stowarzyszeniach, Poznań 1997, s. 44.

[132] Paragraf 29 Statutu ZHP

[133] Art. 10 a Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o Stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989r. (Dz. U. z 1989 r. nr 20 poz. 104 ze zm.).

[134] Paragraf  30 Statutu ZHP.

[135]Ibidem,  Paragraf 30 ust. 3.

[136] Ibidem, Paragraf 30 ust.4.

[137] Art. 64 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r. Nr 16 poz. 95).

[138] Paragraf 31 Statutu ZHP.

[139] Paragraf 32 Statutu ZHP

[140]Pkt. 4 Załącznika do Uchwały Głównej Kwatery ZHP nr 52/2015 z dnia 5 marca 2015r. Instrukcja funkcjonowania ruchów programowo- metodycznych.

[141]Pkt. 6 Załącznika do Uchwały Głównej Kwatery ZHP nr 52/2015 z dnia 5 marca 2015r. Instrukcja funkcjonowania ruchów programowo- metodycznych.

[142]Ibidem, Pkt. 10.

[143]Ibidem, Pkt.9.

[144] Paragraf 33 Statutu ZHP

[145] Uchwała Głównej Kwatery ZHP nr 41/2006 z dnia 10 października 2006 w sprawie zatwierdzenia „Zasad tworzenia i działania hufca”

[146] Paragraf 34 ust.1 Statutu ZHP

[147] Paragraf 34 ust. 2 Statutu ZHP

[148]Uchwała Głównej Kwatery ZHP nr 55/2003 z dnia 15 kwietnia 2003r. w sprawie zatwierdzenia "Zasad tworzenia i działania chorągwi" 

[149]Paragraf 70 ust.1  Statutu ZHP

[150]Ibidem, Paragraf 70 ust. 2.

[151]Ibidem, Paragraf 71 ust. 2.

[152] Ibidem, Paragraf 70 ust. 3.

[153] J. Blicharz Udział poskich organizacji pozarządowych w wykonywaniu zadań Administracji Publicznej, Kolonia Limited 2005, s. 57.

[154] J.w.

[155] J.w.

[156] D. Cyman, A. Cyman, op. cit., s. 90 i n.

[157] Paragraf 45 38 Statutu ZHP

[158] Art. 84 Ustawy o z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 578)

[159] Paragraf 38 Statutu ZHP

[160] Paragraf 64 Statutu ZHP

[161] Paragraf 36 Statutu ZHP

[162] Paragraf 37 ust.3 Statutu ZHP

[163]Ibidem, Paragraf 37 ust.5.

[164]Ibidem, Paragraf 43 ust.1.

[165]Ibidem, Paragraf 43 ust. 2.

[166]Ibidem, Paragraf 38.

[167] Pkt 4 OW.

[168] Pkt 10 OW.

[169] Pkt 11 OW.

[170] Pkt 12 OW.

[171] Pkt 13 OW.

[172] Pkt 15 OW.

[173] Pkt 19 OW.

[174] P. Suski, op. cit., s. 200.

[175] Ibidem, s. 218.

[176] Paragraf 67 Statutu ZHP

[177] Paragraf 67 Statutu ZHP

[178] Paragraf 2  Załącznika do Uchwały nr 12/XXXVI Naczelnego Sądu Harcerskiego ZHP z dnia 8 czerwca 2013r. – Regulamin Sądów Harcerskich ZHP

               

[179]Art. 44 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 z poz. zm.).

[180] M. Mucha Organizacje pożytku publicznego, fundacje i stowarzyszenia w roli podatnika, Wrocław 2012, s 82.

[181] P. Suski, op. cit., s.73.

[182] J.w.

[183] M. Mucha op. cit., s. 83.

[184] J. Blicharz Prawo zgromadzeń komentarz, Warszawa 2013, s.86.

[185]Art. 48 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 1932 r. nr 94 poz. 808).

[186]Paragraf 74 Statutu ZHP

[187]Ibidem, Paragraf 75.

[188] Ibidem Paragraf 67.

[189] Ibidem Paragraf 77.

[190] Ibidem Paragraf 78.

[191] Paragraf 79 Statutu ZHP

[192] Ibidem, Paragraf 80.

[193] Ibidem, Paragraf 81.

[194] Art. 1 Projektu ustawy o działalności harcerskiej z 20 marca 2013r.

[195]Ibidem, Art. 2 ust. 1.

[196] Atr.2 ust. 3 Projektu ustawy o działalności harcerskiej z 20 marca 2013r.

[197]Ibidem,  Art. 3.

[198]Ibidem,  Art. 4 ust. 3.

[199]Ibidem, Art. 8.

[200]Ibidem,  Art. 9 ust.1.

[201]Ibidem,  Art. 10.

[202]Art. 12 Projektu ustawy o działalności harcerskiej z 20 marca 2013r.

[203]Ibidem, Art. 14.

[204]Ibidem, Art. 15.

[205]Ibidem, Art. 16.

[206]Ibidem, Art. 18.

[207] Art. 6 i 7 Projektu ustawy o działalności harcerskiej z 20 marca 2013r.

[208] Uzasadnienie Projektu ustawy o działalności harcerskiej z 20 marca 2013r.